สมาคมดาราศาสตร์ไทย

ยูลิสซิสตรวจพบการสลับขั้วของดวงอาทิตย์

ยูลิสซิสตรวจพบการสลับขั้วของดวงอาทิตย์

29 ม.ค. 2544
รายงานโดย: วรเชษฐ์ บุญปลอด (worachateb@hotmail.com)
เมื่อไม่นานมานี้ยานยูลิสซิสได้ตรวจพบการเปลี่ยนแปลงที่น่าสนใจของสนามแม่เหล็กจากดวงอาทิตย์ การเปลี่ยนแปลงที่ว่านี้คือการสลับขั้วของสนามแม่เหล็กบนดวงอาทิตย์ ซึ่งเป็นที่ทราบกันมาก่อนแล้วว่าเกิดปรากฏการณ์เช่นนี้ แต่ครั้งนี้เป็นครั้งแรกที่มีการตรวจพบโดยยานอวกาศที่อยู่นอกระนาบสุริยะวิถีที่ดาวเคราะห์ทั้งหมดยกเว้นดาวพลูโตโคจรอยู่ 

การสลับขั้วของสนามแม่เหล็กบนดวงอาทิตย์เกิดขึ้นทุก ๆ 11 ปี ตามวัฏจักรสุริยะ ทุกครั้งที่ดวงอาทิตย์มีปฏิกิริยารุนแรงที่สุดในรอบวัฏจักร สนามแม่เหล็กบนดวงอาทิตย์จะมีการสลับขั้วเกิดขึ้น ซึ่งขณะที่มีการสลับขั้วนั้น ยานยูลิสซิสกำลังโคจรอยู่เหนือขั้วใต้ของดวงอาทิตย์ 

ในไม่กี่เดือนที่ผ่านมานี้ ทิศทางของสนามแม่เหล็กของดวงอาทิตย์ที่วัดได้จากยานยูลิสซิสแกว่งไปมาสลับกันแม้แต่ในขณะนี้ก็ตาม เป็นที่แจ่มชัดว่า เกิดการต่อสู้กันระหว่างขั้วสนามแม่เหล็กแบบเดิมกับแบบใหม่ ซึ่งจะดำเนินต่อไปอีกหลายเดือนทีเดียว 

 

อย่างไรก็ตาม ยูลิสซิสเคยตรวจพบความผันแปรของสนามแม่เหล็กจากดวงอาทิตย์มาตั้งแต่ปลายปี 2543 ซึ่งนับว่าขณะนี้ยานยูลิสซิสอยู่ในตำแหน่งที่ดีกว่าในการสังเกตการณ์ความเปลี่ยนแปลงดังกล่าว แม้ว่าปฏิกิริยาต่างๆ จะเกิดขึ้นบริเวณใกล้แนวศูนย์สูตรของดวงอาทิตย์เป็นส่วนใหญ่ แต่ข้อมูลจากการสังเกตการณ์ในขณะนี้แสดงให้เห็นว่า เกิดปฏิกิริยาที่รุนแรงมากขึ้นในบริเวณขั้วดวงอาทิตย์ด้วยเช่นกัน 

ยานยูลิสซิสถูกส่งขึ้นสู่อวกาศเมื่อปี พ.ศ. 2533 และยังคงโคจรอยู่รอบดวงอาทิตย์เป็นรอบที่สอง ด้วยวงโคจรที่ทำมุมเอียงเกือบตั้งฉากกับระนาบที่โลกโคจรรอบดวงอาทิตย์ ขณะนี้ยานกำลังสำรวจจากด้านขั้วใต้ของดวงอาทิตย์ ยานมีกำหนดเข้าใกล้ดวงอาทิตย์มากที่สุดในเดือนพฤษภาคม จากนั้นจะเปลี่ยนไปเก็บข้อมูลด้านขั้วเหนือในเดือนตุลาคม 2544 

 

ภาพวาดโดยจิตรกรแสดงยานยูลิสซิสโคจรอยู่เหนือขั้วของดวงอาทิตย์ (ภาพจาก ESA)

ภาพวาดโดยจิตรกรแสดงยานยูลิสซิสโคจรอยู่เหนือขั้วของดวงอาทิตย์ (ภาพจาก ESA)

ที่มา: