สมาคมดาราศาสตร์ไทย

เตรียมรับมือฝุ่นดวงจันทร์และดาวอังคาร

เตรียมรับมือฝุ่นดวงจันทร์และดาวอังคาร

5 พ.ค. 2548
รายงานโดย: วิมุติ วสะหลาย (wimut@hotmail.com)
ในปี 2515 ขณะที่อยู่ระหว่างการปฏิบัติภารกิจอะพอลโล 17 แฮร์ริสัน ชมิดท์ นักบินได้พูดคุยกับ จีน เชอร์แนน ผู้บังคับการขณะอยู่ในยานลูนาร์มอดูลถึงกลิ่นแปลก ๆ คล้ายดินปืนภายในยาน ภายหลังทราบว่ากลิ่นนั้นเป็นกลิ่นฝุ่นดวงจันทร์ เพราะทั้งคู่เพิ่งกลับมาจากเดินสำรวจบนดวงจันทร์บริเวณ หุบเขาทอรัส-ลิตโทรว์ ซึ่งอยู่ใกล้กับทะเลแห่งความเงียบสงบ ฝุ่นบนดวงจันทร์จึงติดเท้าทั้งคู่ขึ้นมาบนยานและนำเอากลิ่นฉุนมาด้วย

หลังจากนั้นทั้งคู่เริ่มบ่นว่ารู้สึกอึดอัดและมีอาการเหมือนฝุ่นดวงจันทร์ แต่ในวันรุ่งขึ้นอาการนั้นก็หายไป และหลังจากนั้นนักบิวอวกาศทั้งสองก็ได้กลับมาสู่โลกอย่างปลอดภัย เรื่องอาการประหลาดบนดวงจันทร์นั้นดูเหมือนจะหายไปจากความทรงจำของคนส่วนใหญ่

แต่มีคนหนึ่งไม่เคยลืมเรื่องนี้ รัสเซลล์ เคิรสช์แมนน์ นักพยาธิวิทยาจากศูนย์วิจัยเอมส์ของนาซาที่ศึกษาเกี่ยวกับผลกระทบที่ฝุ่นแร่มีต่อสุขภาพของมนุษย์ ได้ออกมาเตือนให้นักบินอวกาศได้ตระหนักทราบถึงภัยอันตรายของฝุ่นบนดวงจันทร์ เพราะขณะนี้นาซามีแผนที่จะส่งมนุษย์กลับไปเยือนดวงจันทร์อีกครั้งและรวมถึงไปเหยียบดาวอังคารอีกด้วย เนื่องจากเป้าหมายทั้งสองดวงเป็นเป็นดาวแห่งฝุ่น จึงต้องเตรียมแผนรับมือกับฝุ่นให้ดี

ความจริงฝุ่นเหล่านี้จะเป็นอันตรายก็ต่อเมื่อเข้าไปในปอดแล้ว ฝุ่นบนดวงจันทร์มีสมบัติคล้ายฝุ่นซิลิกาบนโลก ซึ่งเป็นต้นเหตุของโรคฝุ่นหินจับปอด โรคนี้เคยเป็นข่าวครึกโครมมาแล้วครั้งหนึ่งในยุคเศรษฐกิจตกต่ำของอเมริกา เพราะทำให้คนงานเหมืองแร่ที่ถ้ำฮอกส์เนสต์ในเวสต์เวอร์จิเนียตายไปนับร้อยคนหลังจากสูดฝุ่นแร่เขี้ยวหนุมานที่เกิดจากการเจาะถ้ำเข้าไป 

ลำพังแร่เขี้ยวหนุมานไม่มีพิษภัยอะไร เราอาจจับต้องหรือใส่ปากกลืนกินมันเข้าไปก็ได้โดยไม่มีอาการใด ๆ แต่หากบนให้เป็นผงละเอียดที่มีขนาดเล็กกว่า 10 ไมครอนและสูดเข้าปอดไป ฝุ่นนี้จะเข้าไปเกาะถุงลมในปอดจนแน่น แม้การหลั่งเมือกหรือการไอก็ขับฝุ่นเหล่านี้ออกมาไม่ได้ ฝุ่นจะทำลายระบบภูมิคุ้มกันจนผู้ป่วยมีอาการคล้ายโรคปอดอักเสบ

ฝุ่นฝนดวงจันทร์เป็นสารประกอบซิลิคอนเช่นเดียวกับแร่เขี้ยวหนุมาน แม้จะไม่มีฤทธิ์ทางเคมี แต่ความน่ากลัวอยู่ที่ฝุ่นเหล่านี้ละเอียดมากราวกับแป้ง นักบินอวกาศในโครงการอะพอลโลมีประสบการณ์เกี่ยวกับฝุ่นเหล่านี้เป็นอย่างดีเพราะมันจะเกาะติดกับสิ่งต่าง ๆ และขจัดออกได้ยากมาก เมื่อฝุ่นติดกับชุดนักบินอวกาศเข้ามาถึงในยาน ก็จะมีโอกาสสัมผัสกับนักบินและถูกสูดเข้าไปในปอดได้

หากคิดว่าฝุ่นดวงจันทร์อันตรายแล้ว ฝุ่นของดาวอังคารจะอันตรายยิ่งกว่า เพราะไม่เพียงมีผลทางกายภาพเท่านั้น แต่ยังมีผลทางเคมีอีกด้วย ดาวอังคารมีพื้นผิวที่เต็มไปด้วยสนิม ทั้งสนิมเหล็กและสนิมของโลหะชนิดอื่น ซึ่งเป็นเหตุผลที่ดาวอังคารดูเป็นสีแดงสดใสกว่าดาวเคราะห์ดวงอื่นเมื่อมองจากโลก นักวิทยาศาสตร์บางคนเชื่อว่าฝุ่นบนดาวอังคารเป็นออกซิไดเซอร์ที่ดี เพียงสัมผัสถูกผิวหนังก็ทำให้มีรอยไหม้ได้ แต่ความรุนแรงจะมากเพียงใดนั้นยังยากจะคาดเดา เนื่องจากยังไม่เคยมีการนำตัวอย่างก้อนดินก้อนหินจากดาวอังคารกลับมาศึกษาบนโลกเลย

นอกจากนี้ฝุ่นบนดาวอังคารยังมีการปนเปื้อนโลหะพิษหลายชนิด จากการสำรวจโดยยานมาร์สพาทไฟน์เดอร์พบทั้งสารหนูและโครเมียมเวเลนซีหกซึ่งเป็นสารก่อมะเร็ง ยิ่งกว่านั้นฝุ่นบนดาวอังคารไม่ได้ทับถมอยู่บนพื้นนิ่ง ๆ เหมือนฝุ่นดวงจันทร์ เพราะบนดาวอังคารมีพายุเกิดขึ้นตลอดเวลา ทำให้มีฝุ่นฟุ้งกระจายปกคลุมไปทั่วทุกตารางนิ้วจนไม่มีที่ให้หลบซ่อน

เพื่อที่จะหาทางบรรเทาอันตรายจากสิ่งนี้ องค์การนาซาได้ริเริ่มโครงการใหม่ มีชื่อตรง ๆ ตัวเข้าใจง่ายว่า โครงการดัสต์ มีระยะเวลาโครงการ ปี โครงการนี้จะศึกษาและพัฒนาเทคโนโลยีการป้องกันฝุ่น เช่นฟิล์มเคลือบเครื่องมือและพื้นผิวต่าง ๆ เพื่อไล่ฝุ่น และเทคนิคในการไล่ฝุ่นออกจากชุดอวกาศโดยใช้หลักการของไฟฟ้าสถิต เทคโนโลยีเหล่านี้อาจไม่เพียงใช้ประโยชน์บนดาวอังคารหรือดวงจันทร์เท่านั้น แต่ยังใช้บนโลกได้ด้วย เช่นใช้ในการป้องกันฝุ่นอันตรายจากทะเลทราย ป้องกันฝุ่นไม้ในอุตสาหกรรมทำไม้ และแน่นอนที่สุด ป้องกันฝุ่นแร่เขี้ยวหนุมานในเหมืองแร่



ยูจีน เชอร์แนน ขณะอยู่ในยานลูนาร์โมดูล

แฮร์ริสัส ชมิดท์ ขณะเดินอยู่บนดวงจันทร์ในภารกิจของอะพอลโล 17

แฮร์ริสัส ชมิดท์ ขณะเดินอยู่บนดวงจันทร์ในภารกิจของอะพอลโล 17

ภาพขยายของฝุ่นดวงจันทร์ ฝุ่นดวงจันทร์มีขนาดเล็กเหมือนแป้งและมีรูปร่างหงิกงอตะปุ่มตะป่ำและสันคม จึงเกาะติดกับสิ่งต่าง ๆ ได้ดี

ภาพขยายของฝุ่นดวงจันทร์ ฝุ่นดวงจันทร์มีขนาดเล็กเหมือนแป้งและมีรูปร่างหงิกงอตะปุ่มตะป่ำและสันคม จึงเกาะติดกับสิ่งต่าง ๆ ได้ดี

พื้นที่บริเวณหุบเขาโคลัมเบียบนดาวอังคาร แม้จะดูเงียบสงบ แต่ทุกสถานที่บนดาวอังคารเต็มไปด้วยฝุ่นที่เป็นพิษต่อร่างกาย

พื้นที่บริเวณหุบเขาโคลัมเบียบนดาวอังคาร แม้จะดูเงียบสงบ แต่ทุกสถานที่บนดาวอังคารเต็มไปด้วยฝุ่นที่เป็นพิษต่อร่างกาย

รอยเท้าของนักบินอวกาศบนดวงจันทร์ เนื่องจากเม็ดฝุ่นดวงจันทร์มีรูปร่างหงิกงอไม่เกลี้ยงเหมือนฝุ่นบนโลก จึงเกาะเกี่ยวกันเองและสิ่งต่าง ๆ ได้ดี รอยเท้าที่นักบินเหยียบจึงเป็นรอยยุบและคงรูปอยู่ได้เหมือนดินเหนียว

รอยเท้าของนักบินอวกาศบนดวงจันทร์ เนื่องจากเม็ดฝุ่นดวงจันทร์มีรูปร่างหงิกงอไม่เกลี้ยงเหมือนฝุ่นบนโลก จึงเกาะเกี่ยวกันเองและสิ่งต่าง ๆ ได้ดี รอยเท้าที่นักบินเหยียบจึงเป็นรอยยุบและคงรูปอยู่ได้เหมือนดินเหนียว

ยูจีน <wbr>เชอร์แนน <wbr>ขณะอยู่ในยานลูนาร์โมดูล<br />
<br />
<br />

ยูจีน เชอร์แนน ขณะอยู่ในยานลูนาร์โมดูล


ที่มา: