สมาคมดาราศาสตร์ไทย

เนปจูนก็มีฤดูกาล

เนปจูนก็มีฤดูกาล

26 พ.ค. 2546
รายงานโดย: วิมุติ วสะหลาย (wimut@hotmail.com)
ดาวเนปจูน เป็นดาวเคราะห์ที่อยู่ห่างไกลเป็นอันดับที่ ของระบบสุริยะ และมีลักษณะและความเปลี่ยนแปลงน้อยมากจนดูเหมือนเป็นดาวเคราะห์ที่ไม่มีการเปลี่ยนแปลง แต่นักดาราศาสตร์เพิ่งพบว่า ดาวเคราะห์ดวงนี้อาจมีฤดูกาลด้วย 

ฤดูกาลบนโลกเกิดจากการที่แกนโลกเอียง โลกเอียง 23.5 องศาทำให้มีช่วงเวลาที่ซีกโลกเหนือและซีกโลกใต้ได้รับแสงแดดไม่เท่ากันในแต่ละช่วงปี ด้านที่หันเข้าหาดวงอาทิตย์จะเป็นฤดูร้อน ด้านที่หันออกจากดวงอาทิตย์ก็จะเป็นฤดูหนาว ดาวเนปจูนมีแกนเอียง 29 องศา จึงทำให้มีความแตกต่างของปริมาณแสงอาทิตย์ที่ได้รับในแต่ละซีกดาวเช่นเดียวกันโลก อย่างไรก็ตาม บนดาวเคราะห์อันเย็นยะเยือกที่มีอุณหภูมิสูงต่ำกว่า -240 องศาเซลเซียสตลอดกาล และที่ระยะห่างของดาวเนปจูนที่ได้รับพลังงานจากดวงอาทิตย์น้อยกว่าโลกถึง 900 เท่าจะทำให้เกิดฤดูกาลหรือไม่ นักวิทยาศาสตร์ก็ยังไม่แน่ใจนัก 

จนกระทั่ง ลอว์เรนซ์ สโรมอฟสกี จากศูนย์วิทยาศาสตร์และวิศวกรรมอวกาศของมหาวิทยาลัยวิสคอนซิน-เมดิสัน ได้แสดงข้อมูลดาวเนปจูนจากกล้องโทรทรรศน์อวกาศฮับเบิล ซึ่งถ่ายไว้ในปี 2539 2541 2543 และ 2545 พบว่าในปี 2545 ดาวเนปจูนสว่างกว่าในปี 2539 และ 2541 อย่างชัดเจน เนื่องจากแถบเมฆบนดาวเนปจูนได้มีความกว้างมากขึ้นและสว่างมากขึ้นกว่าเดิม 

การเปลี่ยนแปลงนี้อาจเป็นผลการเปลี่ยนแปลงตามฤดูกาลของดาวเนปจูนก็ได้ 

สโรมอฟสกีเชื่อว่าการเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นที่เมฆของดาวซึ่งเป็นปฏิกิริยาต่อการเพิ่มขึ้นของแสงอาทิตย์ เมื่อชั้นบรรยากาศได้รับพลังงานความร้อนจากแสงอาทิตย์มากขึ้น จะทำให้มีกระแสไหลวนในแนวตั้ง เกิดการควบแน่น และทำให้เมฆแผ่กว้างขึ้น 

นอกจากนั้นยังพบว่า การแผ่ขยายของเมฆเกิดขึ้นบริเวณละติจูดสูงเท่านั้น ไม่มีการเปลี่ยนแปลงบริเวณใกล้เส้นศูนย์สูตรเลย เป็นการสนับสนุนว่าการเปลี่ยนแปลงนี้เกิดขึ้นจากผลของฤดูกาล เช่นเดียวกับโลกซึ่งการเปลี่ยนแปลงตามฤดูกาลจะเกิดขึ้นมากที่พื้นที่ใกล้ขั้วโลก แต่จะเกิดน้อยบริเวณใกล้เส้นศูนย์สูตร 

ดาวเนปจูนมีคาบการโคจร 165 ปี แต่ละฤดูบนเนปจูนจึงมีระยะเวลาประมาณ 40 ปี หากการสว่างขึ้นของชั้นเมฆที่พบเป็นการเปลี่ยนแปลงตามฤดูกาลจริง การเปลี่ยนแปลงนี้ก็ควรจะเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องต่อไปอีกราว 20 ปี 

ภาพถ่ายชั้นเมฆบนซีกใต้ของดาวเนปจูน แสดงเมฆที่ขยายขึ้นและสว่างขึ้น นักดาราศาสตร์ดาวเคราะห์เชื่อว่าการเปลี่ยนแปลงนี้อาจเกิดจากฤดูกาลบนดาวเนปจูน ถ่ายโดยกล้องโทรทรรศน์อวกาศฮับเบิลในย่านแสงขาวและอินฟราเรดใกล้

ภาพถ่ายชั้นเมฆบนซีกใต้ของดาวเนปจูน แสดงเมฆที่ขยายขึ้นและสว่างขึ้น นักดาราศาสตร์ดาวเคราะห์เชื่อว่าการเปลี่ยนแปลงนี้อาจเกิดจากฤดูกาลบนดาวเนปจูน ถ่ายโดยกล้องโทรทรรศน์อวกาศฮับเบิลในย่านแสงขาวและอินฟราเรดใกล้

ที่มา: