สมาคมดาราศาสตร์ไทย

อัลติมาทูลี แบน!

อัลติมาทูลี แบน!

11 ก.พ. 2562
รายงานโดย: วิมุติ วสะหลาย (wimut@hotmail.com)
ยานนิวเฮอไรซอนส์ ยานสำรวจดาวพลูโตและวัตถุไคเปอร์ขององค์การนาซา ได้เฉียดผ่านวัตถุไคเปอร์ชื่อ อัลติมาทูลี ไปเมื่อวันที่ มกราคมที่ผ่านมา หลังจากการเฉียดผ่านไปเพียงไม่กี่วัน ภาพของอัลติมาทูลีชุดแรกที่ส่งกลับมา ก็สร้างความยินดีแก่นักดาราศาสตร์เป็นอย่างมาก ที่สามารถเผยโฉมของวัตถุที่อยู่ไกลโพ้นถึง 6.6 พันล้านกิโลเมตรให้เห็นได้อย่างชัดเจน

ภาพของอัลติมาทูลีที่ส่งมาชุดแรกแสดงให้เห็นว่า วัตถุดวงนี้มีลักษณะเป็นสองตุ้มต่างขนาดเกาะติดกัน ดูราวกับเป็นตุ๊กตาหิมะไม่มีผิด

ดาวอัลติมาทูลี ถ่ายเมื่อวันที่ มกราคม 2562 จากระยะ 8,862 กิโลเมตร โดยกล้องลอร์รี (LORRI) ภาพซ้ายดูพร่าเนื่องจากถ่ายโดยเปิดหน้ากล้องค่อนข้างนาน ภาพขวาเป็นภาพที่ผ่านการประมวลผลเพื่อเพิ่มความคมชัดแล้ว  (จาก NASA/Johns Hopkins Applied Physics Laboratory/Southwest Research Institute/National Optical Astronomy Observatory)


แต่วันนี้ (11 กุมภาพันธ์) ได้มีการเปิดเผยภาพชุดใหม่จากยานนิวเฮอไรซอนส์ เป็นภาพที่ถ่ายหลังจากการเฉียดใกล้อัลติมาทูลีมากที่สุดไป 10 นาที ซึ่งขณะนั้นยานอยู่ห่างจากเป้าหมาย 8,862 กิโลเมตร 

ภาพชุดใหม่ถ่ายจากมุมมองที่ต่างไปจากภาพชุดแรก เป็นมุมมองจากด้านหลังหรือเกือบเป็นการย้อนแสง จึงมองเห็นวัตถุเป็นก้อนดำมืดที่มีแสงเล็ดรอดออกมาบริเวณขอบดวงเล็กน้อยกับดาวฤกษ์ฉากหลังจำนวนหนึ่ง 

เมื่อยานเคลื่อนผ่านไป ตำแหน่งของดาวฤกษ์ฉากหลังก็เปลี่ยนไป เมื่อดาวเข้าไปด้านหลังอัลติมาทูลี แสงดาวก็หายวับไป เมื่อดาวเคลื่อนพ้นการบังของอัลติมาทูลีก็ปรากฏแสงให้เห็นอีกครั้ง การสังเกตการบังของดาวของอัลติมาทูลีทำให้นักดาราศาสตร์รู้รูปร่างได้ แล้วเขาก็ต้องตะลึงเมื่อพบว่า วัตถุดวงนี้ไม่ได้มีรูปร่างเป็นก้อนกลมแบบตุ๊กตาหิมะดังที่เคยเข้าใจกัน

"มันแบน แบนเหมือนแพนเค้ก" แอลัน สเติร์น หัวหน้าผู้สอบสวนของภารกิจนิวเฮอไรซอนส์จากสถาบันวิจัยเซาท์เวสต์ในโบลเดอร์ โคโลราโด กล่าว "มันทำให้เราต้องมานั่งคิดกันว่า วัตถุรูปร่างแบบนี้มันเกิดขึ้นมาได้อย่างไร เราไม่เคยเห็นอะไรแบบนี้มาก่อนในระบบสุริยะ"

ภาพบนแสดงสัญฐานของอัลติมาทูลีตามความเข้าใจของนักดาราศาสตร์ก่อนหน้านี้ ซึ่งมีรูปร่างเป็นตุ้มกลมสองตุ้มเกาะติดกันคล้ายตุ๊กตาหิมะ แต่ภาพล่าสุดเผยว่าอัลติมาทูลีน่าจะมีรูปร่างเป็นแผ่นกลมสองแผ่นเกาะติดกันแบบภาพล่างมากกว่า เส้นประสีฟ้าแสดงขอบเขตความคลาดคลื่อน (จาก NASA/Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory/Southwest Research Institute)

ภาพที่ส่งมานี้เป็นภาพล่าสุด แต่ไม่ใช่ภาพสุดท้าย ข้อมูลการสำรวจส่วนใหญ่ของยานนิวเฮอไรซอนส์ยังคงอยู่บนยาน และจะทยอยส่งกลับมายังโลก ซึ่งต้องใช้เวลาอีกราว 19 เดือนจึงจะหมด

และอัลติมาทูลีก็อาจไม่ใช่วัตถุดวงสุดท้ายที่นิวเฮอไรซอนส์จะสำรวจเช่นกัน ขณะนี้ยานยังอยู่ในสภาพดีและมีเชื้อเพลิงในยานมากพอที่จะสำรวจวัตถุดวงต่อไปได้หากพบว่าอยู่ในตำแหน่งที่เหมาะสม ขณะนี้ภารกิจของนิวเฮอไรซอนส์ได้รับการต่ออายุไปจนถึงปี 2564