สมาคมดาราศาสตร์ไทย

ใช้แบบจำลองดวงอาทิตย์สำรวจแอลฟาคนครึ่งม้า

ใช้แบบจำลองดวงอาทิตย์สำรวจแอลฟาคนครึ่งม้า

24 เม.ย. 2546
รายงานโดย: วิมุติ วสะหลาย (wimut@hotmail.com)
ในจำนวนดาวฤกษ์นับแสนนับล้านดวงในดาราจักรของเรา มีดาวเพียงดวงเดียวที่เรารู้จักดีที่สุดก็คือดวงอาทิตย์ นักดาราศาสตร์ได้พยายามประยุกต์แบบจำลองของดวงอาทิตย์เพื่อใช้กับดาวฤกษ์ดวงอื่น การทดลองกับกล้องวีแอลทีทำให้นักดาราศาสตร์สามารถวัดขนาดของดาวฤกษ์ใกล้เคียงทางตรงได้เป็นครั้งแรก เป็นการยืนยันความถูกต้องของแบบจำลองดาวฤกษ์ที่ใช้กันอยู่อีกด้วย 

ดาวแอลฟาคนครึ่งม้า เป็นระบบดาวสามดวงที่ประกอบด้วยดาวเอ และแอลฟาคนครึ่งม้าบี และพร็อกซิมาคนครึ่งม้า อยู่ห่างจากโลก 4.36 ปีแสง เป็นดาวฤกษ์ที่อยู่ใกล้ระบบสุริยะของเราที่สุด คณะนักดาราศาสตร์นานาชาติคณะหนึ่งได้ใช้กล้องโทรทรรศน์ของวีแอลทีไอขนาด 35 เซนติเมตรสองกล้องวัดขนาดของดาวหลักสองดวงในระบบดาวนี้ กล้องสองกล้องนี้อยู่ห่างกัน 66 เมตร เมื่อสำรวจวัตถุเดียวกันและนำสัญญาณมารวมกันด้วยวิธีการแทรกสอดสัญญาณ จะทำให้มีประสิทธิภาพในการแยกความละเอียดเทียบเท่ากับกล้องเดี่ยวที่มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 66 เมตร 

จากการวัดทำให้ทราบว่าแอลฟาคนครึ่งม้าเอมีขนาดเชิงมุม 8.512 มิลลิพิลิปดา ส่วนดาวแอลฟาคนครึ่งม้าบีมีเส้นผ่านศูนย์กลางเชิงมุม 6.002 มิลลิพิลิปดา เมื่อระยะห่างจากโลกถึงดาวคู่นี้ทราบดีอยู่แล้ว จึงทราบว่าดาวสองดวงนี้มีรัศมี 854,000 กิโลเมตร และ 602,000 กิโลเมตรตามลำดับ หรือเทียบกับขนาดดวงอาทิตย์ก็จะได้ 1.227 เท่าและ 0.865 เท่าตามลำดับ 

ก่อนหน้านี้ ปีแอร์ มอเรล นักดาราศาสตร์ชาวฝรั่งเศสได้พัฒนาแบบจำลองที่สร้างขึ้นจากข้อมูลการสำรวจอื่นเพื่อประมาณหาขนาดของดาวสองดวงนี้ ค่าที่ได้ใกล้เคียงกับการสำรวจในครั้งนี้มาก สิ่งนี้ทำให้นักดาราศาสตร์มั่นใจมากขึ้นว่าแบบจำลองดาวฤกษ์ที่ใช้กันมานั้นพัฒนามาถูกทางแล้ว นอกจากนี้ การที่มวลของดวงอาทิตย์อยู่ระหว่างมวลของแอลฟาคนครึ่งม้าทั้งสอง และดาวทั้งสองนี้ก็มีอายุมากกว่าดวงอาทิตย์เล็กน้อย จึงทำให้นักดาราศาสตร์สามารถใช้แบบจำลองดวงอาทิตย์ในการศึกษาวิวัฒนาการของดวงอาทิตย์ในอนาคตได้ 

ปีแอร์ เควาลา ซึ่งเป็นหัวหน้าคณะสำรวจที่ใช้วีแอลทีไอกล่าวว่า ในขั้นตอนต่อไปจะลองสำรวจดาวฤกษ์ดวงอื่นที่มีข้อมูลทางด้านคลื่นไหวสะเทือนอยู่แล้ว เมื่อนำข้อมูลด้านคลื่นไหวสะเทือนมารวมกับการสำรวจโดยวีแอลทีไอและแบบจำลองคอมพิวเตอร์ จะทำให้ได้แบบจำลองดาวฤกษ์ที่สมบูรณ์แบบที่สุด 

ภาพทางซ้ายถ่ายโดยกล้องชมิดต์ขนาด 1 เมตรของอีเอสโอ จุดดาวทางซ้ายบนคือดาวแอลฟาคนครึ่งม้าเอและบีที่ดูเหมือนเป็นดาวเพียงดวงเดียว จุดจาง ๆ ที่ศรชี้คือดาวพร็อกซิมาคนครึ่งม้า กรอบทางขวาบนแสดงตำแหน่งสัมพัทธ์ของดาวทั้งสองในระบบแอลฟามาครึ่งคน กรอบทางขวาล่างเป็นภาพขยายของดาวพร็อกซิมาคนครึ่งม้า (ภาพจาก ESO)

ภาพทางซ้ายถ่ายโดยกล้องชมิดต์ขนาด 1 เมตรของอีเอสโอ จุดดาวทางซ้ายบนคือดาวแอลฟาคนครึ่งม้าเอและบีที่ดูเหมือนเป็นดาวเพียงดวงเดียว จุดจาง ๆ ที่ศรชี้คือดาวพร็อกซิมาคนครึ่งม้า กรอบทางขวาบนแสดงตำแหน่งสัมพัทธ์ของดาวทั้งสองในระบบแอลฟามาครึ่งคน กรอบทางขวาล่างเป็นภาพขยายของดาวพร็อกซิมาคนครึ่งม้า (ภาพจาก ESO)

ดวงอาทิตย์มีขนาดอยู่ระหว่างกลางของดาวแอลฟาคนครึ่งม้าเอกับบี ทำให้มีความส่องสว่างและอุณหภูมิต่างกันเล็กน้อย ดาวพร็อกซิมาคนครึ่งม้าเล็กกว่าและจางกว่ามาก (ภาพจาก ESO)

ดวงอาทิตย์มีขนาดอยู่ระหว่างกลางของดาวแอลฟาคนครึ่งม้าเอกับบี ทำให้มีความส่องสว่างและอุณหภูมิต่างกันเล็กน้อย ดาวพร็อกซิมาคนครึ่งม้าเล็กกว่าและจางกว่ามาก (ภาพจาก ESO)

ที่มา: