สมาคมดาราศาสตร์ไทย

ระบบดาวเคราะห์ที่มีดาวฤกษ์ 4 ดวง

ระบบดาวเคราะห์ที่มีดาวฤกษ์ 4 ดวง

2 เม.ย. 2558
รายงานโดย: วิมุติ วสะหลาย (wimut@hotmail.com)
การค้นพบดาวเคราะห์หลายดวงโคจรรอบดาวฤกษ์ดวงเดียวคงไม่ใช่เรื่องแปลก แต่ถ้าดาวเคราะห์ดวงเดียวเป็นบริวารของระบบดาวฤกษ์ที่มีดาวฤกษ์ถึง ดวงนี่สิ แปลกจนต้องมาเป็นข่าว 
ระบบดาวนี่ชื่อ 30 แกะ (30 Ari) อยู่ห่างจากดวงอาทิตย์ 136 ปีแสงในทิศทางของกลุ่มดาวแกะ ก่อนหน้านี้ในปี 2552 นักดาราศาสตร์ได้ค้นพบดาวเคราะห์ยักษ์ดวงหนึ่งเป็นบริวารของดาวดวงนี้ ดาวเคราะห์นี้มีมวลมากกว่าดาวพฤหัสบดีถึง 10 เท่า มีคาบโคจร 335 วัน และยังพบว่าระบบดาวนี้ยังมีดาวฤกษ์อีกคู่หนึ่งอยู่ในระบบด้วย อยู่ห่างออกไป 1,670 หน่วยดาราศาสตร์ (ระยะทางหนึ่งหน่วยดาราศาสตร์เท่ากับระยะทางเฉลี่ยระหว่างโลกถึงดวงอาทิตย์) 
ดาวบนท้องฟ้าที่เราเห็น มีทั้งที่เป็นดาวฤกษ์เดี่ยว และที่เป็นระบบดาว ระบบดาว หมายถึงดาวฤกษ์ที่มีมากกว่าหนึ่งดวงที่โคจรอยู่รอบกัน ผูกพันยืดเหนี่ยวกันอย่างแน่นแฟ้น ระบบดาวอาจเป็นดาวคู่ ดาวสามดวง ดาวสี่ดวง หรือมากกว่านั้น
คณะนักวิทยาศาสตร์นำโดย ลูอิส รอเบิตส์ จากเจพีแอลในพาซาดีนา ได้ใช้ระบบปรับสภาพตามแสงโรโบเอโอของหอดูดาวพาโลมาร์ในแคลิฟอร์เนียตรวจกวาดท้องฟ้าคืนละหลายร้อยดวงเพื่อหาร่องรอยว่ามีจุดแสงดาวจุดไหนที่เป็นดาวมากกว่าหนึ่งดวง การสำรวจนี้นำไปสู่การค้นพบดาวดวงที่สี่ของระบบดาว 30 แกะ 
ดาวฤกษ์ที่เพิ่งพบใหม่อยู่ห่างจากดาวประธาน 22 หน่วยดาราศาสตร์ มีคาบโคจร 80 ปี แม้จะอยู่ใกล้ดาวประธานมาก แต่ก็ดูเหมือนไม่มีผลกระทบต่อวงโคจรของดาวเคราะห์ ซึ่งนับว่าประหลาดมาก เรื่องนี้จะต้องมีการสำรวจกันต่อไปเพื่อทำความเข้าใจว่าสภาวะนี้เกิดขึ้นได้อย่างไร
หากระบบสุริยะนี้มีดาวฤกษ์ที่มีสิ่งมีชีวิตที่มีอารยธรรม เมื่อมนุษย์ดาว 30 แกะ แหงนหน้าขึ้นมองท้องฟ้า ในเวลากลางวันเขาจะมองเห็นดวงอาทิตย์ดวงเล็ก ๆ หนึ่งดวงและเห็นดาวฤกษ์ที่สว่างอีกสองดวง และหากเขามีกล้องโทรทรรศน์กำลังขยายสูงพอ จะมองเห็นว่าหนึ่งในดาวฤกษ์สว่างนั้นเป็นดาวคู่ที่โคจรรอบกัน
ระบบดาว 30 แกะ เป็นระบบระบบดาวสี่ดวงระบบที่สองที่นักดาราศาสตร์พบว่ามีดาวเคราะห์เป็นบริวาร ระบบแรกที่ค้นพบคือ พีเอช บี (PH1b) หรือ เคปเลอร์-64 บี (Kepler-64b) ค้นพบในปี 2555 
การสำรวจครั้งนี้ไม่ได้พบเพียงดาวฤกษ์ดวงที่สี่ของระบบ 30 แกะเท่านั้น นักดาราศาสตร์คณะนี้ยังได้พบดาวฤกษ์ดวงที่สามของระบบดาวเคราะห์อีกแห่งหนึ่งด้วย
ระบบดาวนี้มีชื่อว่า เอชดี 2638 ก่อนหน้านี้เคยมีการพบดาวเคราะห์ในระบบนี้มาก่อน เป็นดาวเคราะห์ที่มีมวลใกล้เคียงกับดาวพฤหัสบดี โคจรรอบดาวฤกษ์แม่ในระยะใกล้มากด้วยคาบเพียง 3.4 วัน ดาวฤกษ์ดวงที่สองอยู่ห่างออกไป 44,000 หน่วยดาราศาสตร์ หรือราว 0.7 ปีแสง ส่วนดาวฤกษ์ดวงที่สามที่เพิ่งพบอยู่ห่างจากดาวประธานเพียง 28 หน่วยดาราศาสตร์ และดูเหมือนกับมีผลรบกวนวงโคจรของดาวเคราะห์หนึ่งเดียวของระบบนี้ด้วย
ภาพระบบดาวเคราะห์ที่มีดาวฤกษ์สี่ดวงตามจินตนาการของศิลปิน

ภาพระบบดาวเคราะห์ที่มีดาวฤกษ์สี่ดวงตามจินตนาการของศิลปิน

แผนภูมิแสดงระบบดาวเคราะห์ของระบบดาว <wbr>30 <wbr>แกะ <wbr>(30 <wbr>Ari) <wbr>ประกอบด้วยดาวคู่สองคู่ที่โคจรซึ่งกันและกัน <wbr>หนึ่งในสองคู่นี้มีดาวเคราะห์ดวงหนึ่งโคจรรอบดาวประธานอยู่<br />

แผนภูมิแสดงระบบดาวเคราะห์ของระบบดาว 30 แกะ (30 Ari) ประกอบด้วยดาวคู่สองคู่ที่โคจรซึ่งกันและกัน หนึ่งในสองคู่นี้มีดาวเคราะห์ดวงหนึ่งโคจรรอบดาวประธานอยู่
(จาก NASA/JPL-Caltech)

ที่มา: