ดาวเคราะห์น้อย 2012 ดีเอ 14

8 มกราคม 2556
ปรับปรุงครั้งล่าสุด 15 พฤศจิกายน 2560 โดย: วรเชษฐ์ บุญปลอด (worachateb@yahoo.com)

2012 ดีเอ 14 (2012 DA14) เป็นดาวเคราะห์น้อยที่จะเฉียดใกล้โลกในกลางเดือนกุมภาพันธ์ 2556 ชื่อของดาวเคราะห์น้อยมาจากปีที่ค้นพบ ตามด้วยตัวอักษรและตัวเลข ซึ่งบ่งบอกถึงลำดับการค้นพบในปีนั้น 2012 ดีเอ 14 อยู่ในกลุ่มของดาวเคราะห์น้อยที่มีวงโคจรตัดวงโคจรของโลก นักดาราศาสตร์เฝ้าติดตามการเคลื่อนที่ของวัตถุเหล่านี้ เพื่อคำนวณว่ามันจะเข้าใกล้โลกหรือดาวเคราะห์ดวงอื่นเมื่อใด และมีโอกาสชนหรือไม่

ขนาดและวงโคจร

2012 ดีเอ 14 มีขนาดราว 44 เมตร (ยังไม่ทราบขนาดที่แน่นอน คาดว่าอยู่ในช่วง 25-75 เมตร) ค้นพบเมื่อวันที่ 23 กุมภาพันธ์ 2555 ที่หอดูดาวลาซากรา (La Sagra) ในสเปน ปัจจุบันโคจรรอบดวงอาทิตย์เป็นวงรีด้วยคาบ 366.2 วัน ใกล้เคียงกับคาบการโคจรของโลก และวงโคจรเอียงทำมุม 10° กับระนาบวงโคจรโลก (คาบและวงโคจรจะเปลี่ยนแปลงไปหลังจากผ่านใกล้โลก)

การเข้าใกล้โลก

ภาพต่อเนื่อง แสดงการเคลื่อนที่ของดาวเคราะห์น้อย 2012 ดีเอ 14 ที่หอดูดาวลาซากราบันทึกภาพไว้ได้ (จาก La Sagra Sky Survey)

การคำนวณย้อนไป พบว่าดาวเคราะห์น้อย 2012 ดีเอ 14 ได้ผ่านใกล้โลกเมื่อวันที่ 16 กุมภาพันธ์ 2555 (ก่อนค้นพบหนึ่งสัปดาห์) ที่ระยะห่าง 2.6 ล้านกิโลเมตร หรือประมาณ 6.5 เท่าของระยะทางเฉลี่ยระหว่างโลก-ดวงจันทร์ 2012 ดีเอ 14 จะใกล้โลกอีกครั้งในปี 2556 แต่เฉียดใกล้กว่าปี 2555 คาดว่าขณะใกล้ที่สุดจะอยู่ห่างจากศูนย์กลางโลกเพียง 35,000 กิโลเมตร หรือคิดเป็นระยะทางราว 28,600 กิโลเมตร จากผิวโลก ใกล้กว่าความสูงของดาวเทียมค้างฟ้า ซึ่งเป็นดาวเทียมที่มีคาบการโคจรเท่ากับคาบการหมุนของโลก

ข้อมูล ณ ต้นเดือนมกราคม 2556 จากเว็บไซต์ขององค์การนาซา (JPL Solar System Dynamics - http://ssd.jpl.nasa.gov/) ระบุว่าขณะที่ 2012 ดีเอ 14 ผ่านใกล้โลกที่สุด มันน่าจะอยู่ห่างจากศูนย์กลางโลก 35,000 กิโลเมตร แต่เมื่อคำนึงถึงความไม่แน่นอนของวงโคจร มันอาจใกล้กว่านี้ที่ระยะ 27,100 กิโลเมตร หรือไกลกว่านี้ที่ระยะ 52,900 กิโลเมตร ซึ่งหากเปรียบเทียบกับดาวเทียมค้างฟ้า ซึ่งอยู่ห่างจากศูนย์กลางโลก 42,160 กิโลเมตร (จากผิวโลก 35,780 กิโลเมตร) เราจะพบมีโอกาสที่ 2012 ดีเอ 14 อาจชนกับดาวเทียม แต่ความเป็นไปได้ที่จะเกิดเหตุการณ์ดังกล่าวน่าจะน้อยมากจนกล่าวได้ว่าแทบไม่มีโอกาสเกิดขึ้น [ดูข้อมูลปรับปรุงล่าสุดท้ายบทความ]

หมายเหตุ : ดาวเทียมจีพีเอส (GPS) ซึ่งมีอยู่หลายดวง อยู่ห่างจากศูนย์กลางโลกที่ระยะทางเฉลี่ย 26,560 กิโลเมตร ดาวเคราะห์น้อย 2012 ดีเอ 14 จึงไม่มีโอกาสชนดาวเทียมจีพีเอส

การเคลื่อนที่ของดาวเคราะห์น้อย 2012 ดีเอ 14 ขณะผ่านใกล้โลกในวันที่ 15-16 กุมภาพันธ์ 2556 ตามเวลาประเทศไทย (ในมุมมองจากดาวเคราะห์น้อย) สีเหลืองคือวงโคจรของดาวเทียมไทยคม 4 และไทยคม 5 ซึ่งเป็นดาวเทียมค้างฟ้า แสดงไว้เพื่อเป็นการเปรียบเทียบ (มุมบนซ้ายแสดงระยะห่างของดาวเคราะห์น้อยจากผิวโลก มุมบนขวาแสดงเวลาประเทศไทย)

การสังเกตจากพื้นโลก

การเข้าใกล้โลกครั้งนี้สามารถสังเกตได้ดีจากประเทศในแถบยุโรป แอฟริกา และพื้นที่ส่วนใหญ่ของเอเชีย โดยเฉพาะทางด้านตะวันตก รวมทั้งประเทศไทย ขณะสว่างที่สุด ไม่สามารถเห็นได้ด้วยตาเปล่า อาจสว่างถึงระดับที่สังเกตเห็นได้ด้วยกล้องสองตาภายใต้ท้องฟ้ามืด โดยคาดว่าน่าจะใกล้เคียงกับดาวเนปจูน หรืออาจสว่างกว่าเล็กน้อย ปรากฏเป็นจุดคล้ายดาว เคลื่อนที่อย่างรวดเร็วจากซีกฟ้าใต้ไปซีกฟ้าเหนือ (ขนาดปรากฏเล็กมาก ราว 0.3 พิลิปดา) เดิมคาดว่าหลังจากใกล้โลกที่สุดได้ไม่นาน มันจะผ่านเข้าไปอยู่ในเงามืดของโลกนานประมาณ 18 นาที แต่วงโคจรล่าสุด (ปรับปรุงเมื่อ 13 พ.ค. 2555) พบว่าอาจไม่เป็นเช่นนั้น

ข้อมูลจากนาซาระบุว่าดาวเคราะห์น้อย 2012 ดีเอ 14 จะใกล้โลกที่สุดในเวลา 02:25 น. (± 2 นาที) ตามเวลาประเทศไทย ด้วยความเร็วสัมพัทธ์ 7.8 กิโลเมตรต่อวินาที เมื่อสังเกตจากพื้นโลกคาดว่าจะสว่างที่สุดราวโชติมาตร 7-8 และเคลื่อนที่ด้วยความเร็วปรากฏสูงสุดราว 1 ลิปดาต่อวินาที หรือระยะพอ ๆ กับขนาดปรากฏของดวงจันทร์ในเวลาเพียงครึ่งนาที

เส้นทางการเคลื่อนที่ของดาวเคราะห์น้อย 2012 ดีเอ 14 เมื่อสังเกตจากบริเวณกรุงเทพฯ (ที่อื่น ๆ จะต่างจากนี้เล็กน้อย) (ปรับปรุง: 12 ก.พ. 2556)

การสังเกตจากประเทศไทย

ประเทศไทยอยู่ในพื้นที่ที่สามารถสังเกตดาวเคราะห์น้อยดวงนี้ได้ดี เนื่องจากช่วงที่ใกล้โลกที่สุด ดาวเคราะห์น้อยจะอยู่สูงที่มุมเงยประมาณ 60° และมีเส้นทางปรากฏเคลื่อนผ่านเหนือศีรษะในเวลาประมาณตี 3 จำเป็นต้องใช้กล้องสองตาหรือกล้องโทรทรรศน์กำลังขยายต่ำที่มีฐานยึดกับขาตั้ง สามารถปรับหมุนตามการเคลื่อนที่ของดาวเคราะห์น้อยได้ และควรสังเกตจากชานเมือง หรือสถานที่ห่างไกลจากเมืองใหญ่ หากถ่ายภาพโดยเปิดหน้ากล้องทิ้งไว้ ภาพที่ได้ก็จะเห็นดาวเคราะห์น้อยเคลื่อนที่เป็นทางโดยมีดาวฤกษ์เป็นฉากหลัง

เมื่อสังเกตจากประเทศไทย 2012 ดีเอ 14 จะปรากฏบนท้องฟ้าในคืนวันศุกร์ที่ 15 เข้าสู่เช้ามืดวันเสาร์ที่ 16 กุมภาพันธ์ 2556 โดยขึ้นมาอยู่เหนือขอบฟ้าในเวลาประมาณเที่ยงคืนครึ่ง สว่างที่โชติมาตร 9-10 อยู่บริเวณใกล้กลุ่มดาวกางเขนใต้ จากนั้นเคลื่อนที่ขึ้นมาทางทิศเหนือ ผ่านกลุ่มดาวสิงโตในเวลาประมาณตี 3 ซึ่งเป็นช่วงที่สว่างที่สุดราวโชติมาตร 7.1 จากนั้นผ่านกลุ่มดาวหมีใหญ่ในเวลาประมาณตี 4 โดยความสว่างลดลงไปที่โชติมาตร 8.6 (ขณะนี้บอกได้เพียงเส้นทางคร่าว ๆ เพราะมีโอกาสคลาดเคลื่อนไปจากนี้) สภาพท้องฟ้าโดยทั่วไปเป็นคืนเดือนมืด ดวงจันทร์อยู่ในช่วงครึ่งแรกของข้างขึ้น ตกลับขอบฟ้าก่อน 5 ทุ่มเล็กน้อย จึงไม่เป็นอุปสรรคต่อการสังเกตการณ์

วงโคจรของดาวเคราะห์น้อยยังมีความไม่แน่นอนอยู่ระดับหนึ่ง จึงมีโอกาสคลาดเคลื่อนจากแนวเส้นทางที่คาดหมาย เป็นเหตุให้ขณะที่เขียนบทความนี้ยังไม่สามารถระบุตำแหน่งบนท้องฟ้าอย่างแม่นยำได้ เมื่อใกล้วันที่ดาวเคราะห์น้อยใกล้โลก คาดว่าจะมีการสังเกตการณ์เพิ่มเติม โดยเฉพาะอย่างยิ่ง จากหอดูดาวในซีกโลกใต้ ซึ่งน่าจะช่วยให้วงโคจรของ 2012 ดีเอ 14 ได้รับการปรับปรุง และสามารถคำนวณเส้นทางการเคลื่อนที่ได้ชัดเจนยิ่งขึ้น คาดว่าจะทราบตำแหน่งที่แน่นอนเมื่อถึงเวลานั้น

ข่าวลือที่ไม่เป็นความจริง

ช่วงปี 2555 ได้มีการเสนอข่าวที่ทำให้เกิดการเข้าใจผิดว่า 2012 ดีเอ 14 มีโอกาสชนโลกในกลางเดือนกุมภาพันธ์ 2556 อย่างไรก็ตาม นักดาราศาสตร์ยืนยันว่ามันจะไม่ชนโลกในปีนี้อย่างแน่นอน ส่วนโอกาสที่จะชนโลกในอนาคตหลังจากนั้นอาจยังมีอยู่ ต้องคอยติดตามวงโคจรที่เปลี่ยนแปลงไปหลังจากการเฉียดเข้าใกล้โลกครั้งนี้

ข้อมูลปรับปรุงล่าสุด

23 กุมภาพันธ์ 2556 - ผลการคำนวณเมื่อวันที่ 19 กุมภาพันธ์ 2556 โดยองค์การนาซาและนีโอดิส (NEODyS) ของยุโรป พบว่าดาวเคราะห์น้อย 2012 ดีเอ 14 ได้ผ่านใกล้โลกที่สุดในวันที่ 16 กุมภาพันธ์ 2556 เวลา 02:24-02:25 น. ตามเวลาประเทศไทย โดยห่างจากศูนย์กลางโลก 34,053 กิโลเมตร หรือจากผิวโลก 27,675 กิโลเมตร ไม่มีโอกาสชนกับดาวเทียมค้างฟ้า และไม่ได้ผ่านเงามืดของโลก ข้อมูลล่าสุดจากการวัดด้วยเรดาร์พบว่า 2012 ดีเอ 14 มีขนาดเล็กกว่าที่ประเมินไว้ก่อนหน้านี้ โดยวัดได้ว่ามีขนาดประมาณ 20×40 เมตร หมุนรอบตัวเองด้วยคาบ 8-9 ชั่วโมง

เมื่อสังเกตจากประเทศไทย ดาวเคราะห์น้อย 2012 ดีเอ 14 ใกล้ประเทศไทยมากที่สุดเมื่อเวลาประมาณ 02:30 น. ขณะนั้นอยู่สูงทางทิศใต้ที่มุมเงย 70° ในพื้นที่ของกลุ่มดาวสิงโต หลังจากนั้นประมาณ 15 นาที ดาวเคราะห์น้อยจะสว่างที่สุดที่โชติมาตร 6.7 ขณะผ่านใกล้ดาวหางสิงห์ (Denebola) หรือบีตาสิงโต (β Leo) ซึ่งเป็นดาวฤกษ์โชติมาตร 2

ภาพเรดาร์จากกล้องโทรทรรศน์วิทยุที่โกลด์สโตนในทะเลทรายโมฮาวี รัฐแคลิฟอร์เนีย สหรัฐอเมริกา

ขณะใกล้โลก ได้มีการถ่ายทอดสดปรากฏการณ์บนเว็บไซต์ต่าง ๆ

    ● JPL/NASA
    ● The Virtual Telescope Project
    ● Clay Center Observatory
    ● SLOOH SpaceCamera
    ● Bareket Observatory

ภาพถ่าย 2012 ดีเอ 14 โดยสมาคมดาราศาสตร์ไทย

สมาคมดาราศาสตร์ไทยได้บันทึกภาพเหตุการณ์ ณ ศูนย์ศึกษาธรรมชาติและท่องเที่ยวเชิงนิเวศเจ็ดคต ต.โป่งก้อนเส้า อ.แก่งคอย จ.สระบุรี ภาพนี้ถ่ายโดยการหันกล้องตามดาวเคราะห์น้อย จึงเห็นดาวเคราะห์น้อยเป็นจุด เส้นที่เห็นเป็นขีดคือดาวฤกษ์ที่เป็นฉากหลัง