สารพันคำถามดาราศาสตร์

ดาวชาละวัน คือดาว 47 หมีใหญ่ (47 Ursae Majoris)

แม้ดาวชาละวันจะมีความสว่างในระดับที่มองเห็นได้ด้วยตาเปล่า แต่ก็หรี่จนเกือบจะมองไม่เห็น ในกรณีที่มีแสงไฟรบกวนมาก เช่นในเขตเมือง หรือในคืนเดือนหงาย ก็มองเห็นได้ยากมากขึ้นหรือไม่เห็นเลย

ดาวชาละวันอยู่ในกลุ่มดาวหมีใหญ่ ดังนั้นการจะหาดาวดวงนี้ ก่อนอื่นหากลุ่มดาวหมีใหญ่ให้พบเสียก่อน

กลุ่มดาวหมีใหญ่ มีรูปร่างเด่นชัด สะดุดตา มีดาวสว่าง 7 ดวงเรียงกันเป็นรูปคล้ายกระบวย ซึ่งคนไทยรู้จักกันดีในชื่อดาวจระเข้

กลุ่มดาวหมีใหญ่อยู่ไม่ไกลจากทิศเหนือ ขึ้นจากขอบฟ้าทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ และตกในทิศตะวันตกเฉียงเหนือ

ในฤดูหนาว กลุ่มดาวหมีใหญ่ขึ้นราวเที่ยงคืน ช่วงเวลาที่เห็นกลุ่มดาวนี้ชัดเจนคือช่วงเช้ามืด  ในฤดูร้อนจนถึงกลางปี กลุ่มดาวหมีใหญ่จะเห็นได้ชัดเจนตั้งแต่หัวค่ำ 

ถ้าต้องการทราบเวลาขึ้น-ตกที่แน่นอนของกลุ่มดาวนี้ ควรตรวจสอบจากแผนที่ฟ้า

เริ่มจากดาวบีตาและแกมมาในกลุ่มดาวหมีใหญ่ ดาวสองดวงนี้เป็นฐานของสามเหลี่ยมหน้าจั่วที่มีดาวอีกดวงหนึ่งคือ ดาวซาย เป็นจุดยอด ต่อไปให้ไล่สายตาไปจากแนวของ แกมมา-ซาย อีกประมาณ 5 องศา จะพบดาวฤกษ์ใกล้กันสองดวงที่มีความสว่างใกล้เคียงกัน ดวงที่ใกล้ดาวซายมากกว่านั่นคือ ดาวชาละวัน ดูจากผังด้านล่างจะเข้าใจได้ง่ายขึ้น