สมาคมดาราศาสตร์ไทย

ดาวแคระน้ำตาลก็มีลำสสารได้

ดาวแคระน้ำตาลก็มีลำสสารได้

18 ก.ค. 2550
รายงานโดย: วิมุติ วสะหลาย (wimut@hotmail.com)
ดาวแคระน้ำตาล เป็นวัตถุประเภทกึ่งดาวฤกษ์ นักดาราศาสตร์จัดว่าเป็นพวก "บุญไม่ถึง" ที่จะเป็นดาวฤกษ์เนื่องจากมวลไม่มากพอ แต่ยังมีกระบวนการภายในคล้ายดาวฤกษ์อายุน้อยอยู่ 

แต่ดาวแคระน้ำตาลชื่อ 2MASS1207-3932 ดูเหมือนจะมีบุญวาสนามากกว่าดวงอื่น เพราะได้เป็นข่าวพาดหัวอยู่เป็นประจำ ดาวแคระน้ำตาลดวงนี้มีดาวเคราะห์เป็นบริวารที่มีมวล เท่าของดาวพฤหัสบดี บริวารดวงนี้เป็นดาวเคราะห์ดวงแรกในระบบสุริยะอื่นที่นักดาราศาสตร์ถ่ายภาพได้โดยตรง ต่อมาไม่นานก็พบว่าดาวแคระน้ำตาลดวงนี้มีจานล้อมรอบอีกไม่ต่างจากดาวฤกษ์อายุน้อยทั่วไป
ล่าสุด นักดาราศาสตร์ใช้กล้องวีแอลทีของหอดูดาวอีเอสโอตรวจพบว่าดาวแคระน้ำตาลดวงนี้มีลำสสารพ่นออกมาจากดาวด้วย สิ่งนี้ยิ่งทำให้ดูเหมือนดาวฤกษ์อายุน้อยยิ่งขึ้นไปอีก

ดาวแคระน้ำตาลดวงนี้มีมวลเพียง 24 เท่าของดาวพฤหัสบดี นับเป็นวัตถุที่เล็กที่สุดที่พบว่ามีการพ่นลำสสารออกมา "นี่ทำให้เราอดคิดไม่ได้ว่า วัตถุที่เล็กระดับดาวเคราะห์ยักษ์อายุน้อยก็อาจพ่นลำสสารออกมาได้บ้างเหมือนกัน" เอมมา วีแลน หัวหน้าคณะสำรวจครั้งนี้กล่าว

ลำสสารนี้ค้นพบโดยเทคนิคพิสดารที่เรียกว่า สเปกโทรแอสโทรเมตรี ซึ่งใช้การวัดสเปกตรัมด้วยความละเอียดสูงด้วยยูวีอีเอสของกล้องวีแอลที เทคนิคนี้เป็นเรื่องจำเป็นในการสำรวจที่ยากลำบากอย่างการสำรวจดาวแคระน้ำตาลดวงนี้ หากเป็นกรณีของดาวฤกษ์อายุน้อยทั่วไปอย่างเช่นดาวชนิดทีวัว (T-Tauri) จะมีลำสสารสว่างและใหญ่จนมองเห็นได้โดยตรง แต่กรณีดาวแคระน้ำตาลไม่เป็นเช่นนั้น ลำสสารที่พ่นออกมาจากดาวแคระน้ำตาลมีขนาดเล็กมาก การวัดทางสเปกโทรแอสโทรเมตรีพบว่ามีความยาวประมาณ 0.1 พิลิปดาเท่านั้น หรือความยาวจริงในอวกาศประมาณ พันล้านกิโลเมตร และสสารที่พ่นออกมาจากดาวแคระน้ำตาลมีความเร็วเพียงไม่กี่กิโลเมตรต่อวินาที

ในการสำรวจวัตถุที่จางสุดขีดอย่างนี้ นักดาราศาสตร์จึงต้องพึ่งพากำลังของยูวีอีเอสของกล้องวีแอลที ซึ่งเป็นกล้องเดียวในขณะนี้ที่มีความไวและความแม่นยำมากพอ

"การค้นพบประเภทนี้จำเป็นต้องพึ่งพากล้องที่สุดยอดอย่างวีแอลทีเท่านั้น" วีแลนกล่าว 

"ผลงานของวีแอลทียังแสดงให้เห็นว่านักดาราศาสตร์ทุกวันนี้มีเครื่องมือคุณภาพสูงเหลือเชื่อเพียงใด ลองคิดดูว่า กล้องโทรทรรศน์กล้องแรกที่กาลิเลโอสร้างขึ้นสามารถส่องเห็นดวงจันทร์ของดาวพฤหัสบดีได้ แต่กล้องทุกวันนี้ส่องเห็นวัตถุขนาดดาวพฤหัสบดีที่อยู่ห่างออกไป 200 ปีแสงกำลังพ่นสสารออกมาเป็นลำได้!"
นักดาราศาสตร์ใช้กล้องวีแอลทีของอีเอสโอพบว่าดาวแคระน้ำตาลที่มีมวลเพียง 24 เท่าของดาวพฤหัสบดีก็มีลำสสารพ่นออกมาด้วย (ภาพจาก ESO)

นักดาราศาสตร์ใช้กล้องวีแอลทีของอีเอสโอพบว่าดาวแคระน้ำตาลที่มีมวลเพียง 24 เท่าของดาวพฤหัสบดีก็มีลำสสารพ่นออกมาด้วย (ภาพจาก ESO)

ที่มา: