สมาคมดาราศาสตร์ไทย

คัลลิสโตมีมหาสมุทร

คัลลิสโตมีมหาสมุทร

1 พ.ย. 2541
รายงานโดย: วิมุติ วสะหลาย (wimut@hotmail.com)
ยูโรปาอาจจะไม่ใช่ดวงจันทร์ดวงเดียวของดาวพฤหัสบดีที่มีมหาสมุทรใต้พิภพเสียแล้ว เมื่อนักวิทยาศาสตร์ได้พบว่าคัลลิสโตก็อาจมีสภาพเช่นเดียวกัน 

ข้อมูลล่าสุดที่สำรวจโดยยานกาลิเลโอได้แสดงให้เห็นว่า ดวงจันทร์คัลลิสโต ซึ่งเป็นดวงจันทร์ของกาลิเลโอ (Galilean Satellites) ที่อยู่นอกสุด อาจมีมหาสมุทรที่เป็นน้ำเค็มอยู่ใต้พื้นผิวดิน 

นักดาราศาสตร์เชื่อว่า มหาสมุทรของคัลลิสโตนี้ต้องจะมีความหนาไม่น้อยกว่า 10 กิโลเมตร จึงจะรักษาสนามแม่เหล็กเอาไว้ได้ และซ่อนตัวอยู่ใต้ผิวดิน ลึกลงไปประมาณ 200 กิโลเมตร ใต้น้ำแข็งที่อยู่บนผิวดาว 

หลักฐานที่แสดงว่ามีมหาสมุทรนี้คือ ข้อมูลเกี่ยวกับสนามแม่เหล็กของดวงจันทร์คัลลิสโตที่ได้มาจากยานกาลิเลโอ ข้อมูลนี้ได้แสดงความผันแปรของสนามแม่เหล็ก สาเหตุของความผันแปรนี้อาจเกิดจากกระแสไฟฟ้าที่เกิดขึ้นบริเวณดวงจันทร์นั้น 

เนื่องจากทั้งบรรยากาศและผิวดาวของคัลลิสโตไม่มีคุณสมบัตินำไฟฟ้า แต่แหล่งน้ำที่อยู่ภายใต้พื้นผิวสามารถนำไฟฟ้าได้ และมหาสมุทรนี้เป็นน้ำเค็มเช่นเดียวกับมหาสมุทรบนโลก จึงนำไฟฟ้าและให้กำเนิดสนามแม่เหล็กขึ้นมาได้ คุณสมบัติคล้าย ๆ กันนี้เกิดขึ้นเช่นเดียวกันบนดวงจันทร์ยูโรปา ดวงจันทร์อีกดวงหนึ่งของดาวพฤหัสบดีซึ่งมีการพบมหาสมุทรอยู่ใต้ผิวดินมาก่อนหน้านี้ 

ทันทีที่มีการพบน้ำบนยูโรปา มีนักวิทยาศาสตร์ไม่น้อยที่คิดไปถึงสิ่งมีชีวิตที่อาจเกิดขึ้นได้บนยูโรปา แต่สำหรับดวงจันทร์คัลลิสโตนี้ แม้จะพบน้ำเช่นเดียวกัน แต่ความหวังที่จะพบสิ่งมีชีวิตบนดวงจันทร์คัลลิสโตกลับน้อยกว่ามาก นักชีววิทยาเชื่อว่า ปัจจัยสำคัญในการเกิดสิ่งมีชีวิตคือ น้ำและพลังงาน น้ำในดวงจันทร์ยูโรปาคงสภาพเป็นของเหลวอยู่ได้ด้วยพลังงานความร้อนจากธาตุกัมมันตภาพรังสีและแรงน้ำขึ้นลง แต่คัลลิสโตนั้นมีพลังงานจากธาตุกัมมันตภาพรังสีเพียงอย่างเดียว ซึ่งไม่เพียงพอสำหรับกาวิวัฒนาการสิ่งมีชีวิต 

ยานกาลิเลโอจะเฉียดเข้าสำรวจคัลลิสโตอีก ครั้งในปีหน้า แต่ผู้ควบคุมกาลิเลโอกำลังให้ความสนใจกับดวงจันทร์แกนีมีดมากกว่า ซึ่งเป็นไปได้ว่าดวงจันทร์ดวงนี้อาจมีมหาสมุทรใต้พิภพอีกเช่นกัน