สมาคมดาราศาสตร์ไทย

ลำคลื่นวิทยุในดาราจักรกังหัน

ลำคลื่นวิทยุในดาราจักรกังหัน

22 ก.พ. 2546
รายงานโดย: วิมุติ วสะหลาย (wimut@hotmail.com)
ลำคลื่นวิทยุ เป็นลำของพลังงานมหาศาลที่พุ่งออกมาจากใจกลางดาราจักร มีความยาวคลื่นในย่านคลื่นวิทยุ ก่อนหน้านี้ ลำคลื่นวิทยุพบได้ในดาราจักรชนิดทรงรีเท่านั้น แต่เมื่อไม่นานมานี้ นักดาราศาสตร์พบลำคลื่นวิทยุนี้ในดาราจักรชนิดกังหันด้วย 

ดาราจักรนี้มีชื่อว่า 0313-192 ดาราจักรนี้ไม่ได้เป็นดาราจักรชนิดกังหันธรรมดา แต่จานของดาราจักรนี้มีการบิดเบี้ยวซึ่งคาดว่าอาจเกิดจากการรบกวนของดาราจักรอื่นที่เคยเฉียดมาใกล้ หรืออาจเกิดจากการที่ดาราจักรนี้ได้กลืนกินดาราจักรแคระเข้าไปเป็นส่วนหนึ่งของตัวเอง ดังเช่นที่เกิดขึ้นกับดาราจักรทางช้างเผือก 

โดยหลักการแล้ว ลำคลื่นวิทยุเกิดขึ้นจากการที่สสารในดาราจักรไหลลงสู่หลุมดำยักษ์ที่อยู่ใจกลางดาราจักร และถูกหลุมดำเปลี่ยนทิศทางให้พุ่งออกเป็นลำทางแนวขั้ว ในดาราจักรทางช้างเผือกไม่มีสสารที่ไหลลงสู่หลุมดำใจกลาง จึงไม่มีลำคลื่นวิทยุ เช่นเดียวกับดาราจักรชนิดกังหันอื่น ๆ ซึ่งควรจะรวมถึงดาราจักร 0313-192 ด้วย แล้วลำคลื่นวิทยุของดาราจักรนี้เกิดขึ้นได้อย่างไร บางทีเบาะแสสำคัญอาจอยู่ที่จานที่บิดเบี้ยวของดาราจักรนี้ก็ได้ ซึ่งยังต้องรอการพิสูจน์กันต่อไป 

การสำรวจนี้นำโดย วิลเลียม คีล จากมหาวิทยาลัยแอละแบมา ซึ่งดำเนินมาได้ 20 ปีแล้ว และจะยังคงดำเนินต่อไป ขณะนี้ขยายขอบเขตการสำรวจไปถึงย่านความถี่อินฟราเรดด้วยโดยได้รับความร่วมมือจากหอดูดาวเจมิไน ดาราจักรนี้เป็นเสมือนห้องสมุดสำคัญในการศึกษาเรื่องของลำคลื่นวิทยุ อันตรกิริยาของดาราจักร และดาราศาสตร์พลังงานสูงต่อไป 




ดาราจักร 0313-192 เป็นดาราจักรชนิดกังหันดาราจักรแรกที่พบว่ามีลำคลื่นวิทยุ ภาพนี้ถ่ายโดยซ้อนภาพแสงขาวที่ถ่ายโดยกล้องโทรทรรศน์อวกาศฮับเบิลและภาพวิทยุที่ถ่ายโดยเครือข่ายวีแอลเอ(ภาพจาก NASA/NRAO/AUI/NSF/W. Keel (University of Alabama))

ดาราจักร 0313-192 เป็นดาราจักรชนิดกังหันดาราจักรแรกที่พบว่ามีลำคลื่นวิทยุ ภาพนี้ถ่ายโดยซ้อนภาพแสงขาวที่ถ่ายโดยกล้องโทรทรรศน์อวกาศฮับเบิลและภาพวิทยุที่ถ่ายโดยเครือข่ายวีแอลเอ(ภาพจาก NASA/NRAO/AUI/NSF/W. Keel (University of Alabama))

ภาพลำคลื่นวิทยุส่วนใน ของดาราจักร 0313-192 ภาพลำสีแดงถ่ายในย่านวิทยุ ซ้อนกับภาพของดาราจักรที่ถ่ายในย่านแสงขาว (ภาพจาก NASA / NRAO / AUI / NSF / W. Keel (University of Alabama, Tuscaloosa))

ภาพลำคลื่นวิทยุส่วนใน ของดาราจักร 0313-192 ภาพลำสีแดงถ่ายในย่านวิทยุ ซ้อนกับภาพของดาราจักรที่ถ่ายในย่านแสงขาว (ภาพจาก NASA / NRAO / AUI / NSF / W. Keel (University of Alabama, Tuscaloosa))

ที่มา: