สมาคมดาราศาสตร์ไทย

ตัวเก็งซูเปอร์โนวาดวงต่อไป

ตัวเก็งซูเปอร์โนวาดวงต่อไป

18 ก.พ. 2546
รายงานโดย: วิมุติ วสะหลาย (wimut@hotmail.com)
คณะสำรวจนานาชาติคณะหนึ่งที่นำโดยอเล็กซ์ โลเบล จากศูนย์ฟิสิกส์ดาราศาสตร์ฮาร์วาร์ด-สมิทโซเนียนได้ติดตามเฝ้าดูดาวโรแคสซิโอเปียมาตั้งแต่ปี 2536 พบว่าดาวโรแคสซิโอเปียมีอุณหภูมิลดลงอย่างมากและพ่นสสารออกจากบรรยากาศออกมาอย่างมาก โดยในปี 2543 สีของดาวได้เปลี่ยนจากขาวอมเหลืองไปเป็นส้มแก่ พร้อม ๆ กับความสว่างได้ลดลงจากเดิมกว่า อันดับ การเปลี่ยนแปลงดังกล่าวเป็นสัญญาณบอกว่าบางอย่างที่ไม่ธรรมดากำลังจะเกิดขึ้น 

ความผิดปรกติได้เกิดขึ้นเมื่อดาวดวงนี้ได้สว่างขึ้นเป็นเวลาสั้น ๆ นักดาราศาสตร์เชื่อว่าเกิดจากก๊าซของดาวไหลลงสู่ดาว ซึ่งทำให้ถูกกดดันมากขึ้นและร้อนขึ้น หลังจากนั้นจะเกิดคลื่นกระแทกทำให้บรรยากาศชั้นนอกของดาวขยายออก จนดาวใหญ่ขึ้นกว่าเดิมถึงสองเท่า คลื่นกระแทกจะพาเอาสสารหนักมากเท่า ๆ กับ 10,000 เท่าของมวลโลกออกไปพร้อมกับความสว่างของดาวลดลง ภายในเวลาเพียงไม่กี่เดือน เปลือกนอกที่ขยายตัวออกไปนี้จะมีอุณหภูมิลดลงจาก 7,000 เคลวินเหลือเพียง 4,000 เคลวิน 

ดาวโรแคสซิโอเปีย อยู่ห่างจากโลก 10,000 ปีแสงในกลุ่มดาวแคสซิโอเปีย เป็นหนึ่งในดาวฤกษ์จำพวก "อภิมหายักษ์" ดวงที่รู้จัก ดาวจำพวกนี้เป็นดาวที่อยู่ในช่วงสุดท้ายของวงจรชีวิตดาว จากการศึกษาดาวโรแคสซิโอเปียในช่วงสองปีที่ผ่านมาแสดงให้เห็นว่าบรรยากาศของดาวดวงนี้ยังคงไร้เสถียรภาพ และเป็นไปได้อย่างมากว่าหากเกิดเหตุการณ์อย่างในปี 2543 ก็อาจกระตุ้นให้เกิดซูเปอร์โนวาได้ นับว่าดาวดวงนี้เป็นดาวที่น่าจับตามากที่สุดสำหรับปรากฏการณ์ซูเปอร์โนวาในดาราจักรของเรา 

ย้อนหลังไปก่อนหน้านี้ ปรากฏการณ์ในทำนองเดียวกันเคยเกิดขึ้นในปี 2489 และ 2436 ซึ่งอาจหมายความว่า ปรากฏการณ์นี้เป็นปรากฏการณ์รายคาบที่ค่อนข้างสม่ำเสมอที่มีคาบราว 50 ปี หากเป็นเช่นนั้นจริง ภายในช่วงเวลา 10,000 ปีที่แสงจากดาวเดินทางมาถึงโลกได้เกิดเหตุการณ์นี้มาแล้ว 200 ครั้ง แต่ละครั้งดาวจะสูญเสียมวลไปประมาณหนึ่งในสิบของมวลดวงอาทิตย์ ดังนั้นภายในระยะเวลาเท่านี้ดาวจะสูญเสียมวลไปมากถึง 20 เท่าของมวลดวงอาทิตย์ จึงเป็นไปได้มากว่าขณะนี้ดาวดวงนี้อาจระเบิดไปแล้ว เพียงแต่ภาพเหตุการณ์นั้นยังมาไม่ถึงโลกเท่านั้น 

ดาวโรแคสซิโอเปีย ดาวประเภท "อภิมหายักษ์" มีความสว่างมากกว่าดวงอาทิตย์ถึง 500,000 เท่า ได้เกิดการปะทุอย่างรุนแรงเมื่อเร็ว ๆ นี้ ปล่อยสสารออกมากมากพอที่จะสร้างโลกได้ 10,000 ดวง หากเกิดเหตุการณ์นั้นอีกครั้งหนึ่ง อาจทำให้ดาวระเบิดเป็นซูเปอร์โนวาได้ (ภาพจาก David A. Aguilar/ Harvard-Smithsonian center for Astrophysics)

ดาวโรแคสซิโอเปีย ดาวประเภท "อภิมหายักษ์" มีความสว่างมากกว่าดวงอาทิตย์ถึง 500,000 เท่า ได้เกิดการปะทุอย่างรุนแรงเมื่อเร็ว ๆ นี้ ปล่อยสสารออกมากมากพอที่จะสร้างโลกได้ 10,000 ดวง หากเกิดเหตุการณ์นั้นอีกครั้งหนึ่ง อาจทำให้ดาวระเบิดเป็นซูเปอร์โนวาได้ (ภาพจาก David A. Aguilar/ Harvard-Smithsonian center for Astrophysics)

ที่มา: