ชวนดูฝนดาวตกคนคู่ ปรากฏการณ์ที่คู่ควรกับฟ้าเมืองไทย
นับจากที่ฝนดาวตกลีโอนิดส์ หรือฝนดาวตกสิงโต ได้ทำให้เกิดกระแสตื่นฝนดาวตกกันทั่วเมื่อปี 2541-2544 คำว่า ฝนดาวตก ก็ไม่ใช่คำแปลกหูสำหรับคนไทยอีกต่อไป คนที่เคยดูฝนดาวตกสิงโตในปี 2544 คงยังจำภาพของพายุฝนดาวตกที่ตกกระหน่ำราวฟ้ารั่วได้เป็นอย่างดี และอาจยังเฝ้าคอยว่าเมื่อไหร่จะได้เห็นปรากฏการณ์เช่นนั้นอีก
แม้ฝนดาวตกสิงโตจะกลับเข้าสู่ช่วงซบเซาไปแล้วและคงจะไม่มีอะไรให้น่าตื่นเต้นไปอีกนาน แต่บนท้องฟ้ายังมีฝนดาวตกประจำปีชุดอื่นอีกหลายชุดที่ยังคงเปิดการแสดงอยู่ หนึ่งในฝนดาวตกที่ได้เป็นข่าวจนคุ้นหูกันดีก็คือ ฝนดาวตกเพอร์ซิอัส (Perseids) หรือที่ในบ้านเรามักเรียกกันว่าฝนดาวตกวันแม่เพราะฝนดาวตกชุดนี้มีช่วงตกสูงสุดอยู่ที่ราววันที่ 12 สิงหาคมของทุกปี
แต่เคยเอะใจกันหรือไม่แม้จะมีการประชาสัมพันธ์ชวนให้ดูฝนดาวตกเพอร์ซิอัสกันอย่างเอิกเกริกทุกปี แต่กลับมีรายงานการพบเห็นฝนดาวตกเพอร์ซิอัสกันน้อยมาก หลังปรากฏการณ์ผ่านพ้นก็เงียบ ๆ กันไป แทบไม่มีการพูดถึง รอกระทั่งถึงใกล้เดือนสิงหาคมปีถัดไปมาถึง ก็กลับมาเป็นข่าวพาดหัวให้ตื่นเต้นกันอีกที แล้วเหตุการณ์ก็เข้าทำนองเดิม
ความจริงฝนดาวตกเพอร์ซิอัสเป็นฝนดาวตกที่ดีมีอัตราตกสูงและค่อนข้างสม่ำเสมอทุกปี มีอัตราตกสูงสุดเฉลี่ยอยู่ระดับเฉียดร้อยดวงต่อชั่วโมง แต่การที่ฝนดาวตกนี้มีจุดกระจายอยู่ใกล้ขั้วฟ้าเหนือ และมีเวลาเกิดอยู่ในช่วงฤดูฝนของไทย ทำให้คนที่ออกไปเฝ้าดูฝนดาวตกวันแม่มักต้องพบกับความผิดหวังเสียเป็นส่วนใหญ่
การที่ฝนดาวตกเพอร์ซิอัสเป็นกระแสได้ทุกปีเพราะเป็นฝนดาวตกที่นักดูดาวเมืองหนาวไม่ว่าในยุโรปหรืออเมริกาชื่นชอบกันมาก เนื่องจากทำเลของเขาเหมาะแก่การสังเกตฝนดาวตกชุดนี้ ประการแรกคือทำเลของยุโรปและอเมริกาอยู่ละติจูดสูง ทำให้เห็นกลุ่มดาวเพอร์ซิอัสขึ้นได้สูงเกือบผ่านเหนือศีรษะ และวันเวลาที่เกิดตรงกับช่วงฤดูร้อน ท้องฟ้ามีเมฆน้อย เหมาะสำหรับการดูดาว ซึ่งแน่นอนว่าต้องเหมาะกับการดูฝนดาวตกด้วย นั่นเป็นสาเหตุสำคัญที่สื่อฝรั่งจึงเล่นเรื่องฝนดาวตกเพอร์ซิอัสกันมาก
แต่เราดูดาวอยู่ที่เมืองไทยก็ต้องคำนึงถึงปัจจัยด้านภูมิประเทศและภูมิอากาศของไทยประกอบด้วย ท้องฟ้าเมืองไทยต่างจากยุโรปและอเมริกา ฤดูกาลดูดาวของคนในเขตร้อนอย่างไทยคือฤดูหนาว เพราะฟ้าเปิด เมฆน้อย อากาศก็ไม่หนาวเกินไป โรแมนติกกำลังดี ส่วนฝรั่งไม่ชอบดูดาวฤดูหนาว เพราะหนาวเกินไป
หากจะมีฝนดาวตกที่เหมาะสำหรับชวนคนไทยออกไปดูนอกจากจะเป็นฝนดาวตกที่มีอัตราตกสูงแล้ว ก็ต้องเป็นฝนดาวตกที่เกิดขึ้นในช่วงฤดูหนาว มีจุดกระจายฝนดาวตกที่มีโอกาสเคลื่อนผ่านจุดเหนือศรีษะหรือใกล้เคียง และฝนดาวตกนั้นก็มีอยู่แล้วแต่กลับไม่ค่อยได้เป็นที่กล่าวถึงกันมากเท่าที่ควร นั่นคือ ฝนดาวตกคนคู่ (Geminids) ฝนดาวตกคนคู่มีอัตราตกสูงกว่าฝนดาวตกเพอร์ซิอัสเสียอีก และที่สำคัญฝนดาวตกคนคู่เกิดขึ้นราวคืนวันที่ 14-15 ธันวาคมซึ่งเป็นฤดูหนาวของไทยพอดี
การที่ฝนดาวตกคนคู่มักไม่ได้เป็นข่าวดังเท่าฝนดาวตกเพอร์ซิอัสไม่ใช่เพราะมันด้อยกว่า สวยน้อยกว่า หากเป็นเพราะสื่อฝรั่งไม่ค่อยอยากเล่นเท่านั้นเอง สื่อฝรั่งไม่เล่นก็ช่างเขา แต่เป็นฝนดาวตกที่สื่อไทยควรให้ความสนใจอย่างยิ่ง อย่าทำเพียงแต่แปลข่าวฝรั่งมาตีอย่างเดียว ควรดูเงื่อนไขทางภูมิอากาศด้วย ปรากฏการณ์ที่ดีของฝรั่งบางอย่างก็ไม่ดีสำหรับเมืองไทย ปรากฏการณ์ที่ฝรั่งไม่ค่อยสนใจก็อาจเป็นปรากกฏการณ์ดีเยี่ยมสำหรับคนไทยก็ได้ ดังเช่นกรณีของฝนดาวตกคนคู่นี้
ต่อจากนี้ขอเชิญชวนให้สื่อต่าง ๆ ให้ความสนใจกับฝนดาวตกคนคู่กันให้มากกว่าเดิม จะเป็นประโยชน์ต่อประชาชนมากกว่า
อุปสรรคสำคัญของการดูฝนดาวตกคนคู่คือดวงจันทร์ บางปีที่คืนวันที่ 14-15 ธันวาคมมีดวงจันทร์เต็มดวงหรือใกล้เต็มดวง ก็โชคร้ายสักหน่อย เพราะแสงจันทร์จะรบกวนจนทำให้มองเห็นดาวตกดวงจาง ๆ ได้ยาก แต่หากตรงกับคืนจันทร์ดับ หรือข้างขึ้นอ่อน ๆ ก็นับว่าวิเศษสุด เพราะไม่มีแสงจันทร์มารบกวน ดาวตกจากฝนดาวตกคนคู่จะเริ่มในช่วงประมาณสองทุ่ม และค่อย ๆ มากขึ้นจนถึงช่วงที่ตกมากที่สุดในช่วง 1-3 นาฬิกา
การชมฝนดาวตกไม่จำเป็นต้องมีเครื่องมือใด ๆ และไม่ต้องเพ่งไปที่จุดใดจุดหนึ่ง เพราะมีโอกาสเกิดขึ้นได้ทั่วทั้งท้องฟ้า เพียงหาสถานที่ที่มืดไร้แสงรบกวนและขอบฟ้าไร้สิ่งบดบัง แหงนหน้ามองท้องฟ้ากว้าง แล้วรอชมว่าจะเกิดดาวตกขึ้นที่ใด ไม่แน่ว่า ฝนดาวตกคนคู่ในปีนี้คุณอาจได้เห็นดาวตกมากถึง 100 ดวงต่อชั่วโมงได้เลยทีเดียว
อ่านเพิ่มเติม
●เรื่องที่มักเข้าใจผิดเกี่ยวกับอัตราดาวตกในฝนดาวตก
แม้ฝนดาวตกสิงโตจะกลับเข้าสู่ช่วงซบเซาไปแล้ว
แต่เคยเอะใจกันหรือไม่
ความจริงฝนดาวตกเพอร์ซิอัสเป็นฝนดาวตกที่ดี
การที่ฝนดาวตกเพอร์ซิอัสเป็นกระแสได้ทุกปี
แต่เราดูดาวอยู่ที่เมืองไทย
หากจะมีฝนดาวตกที่เหมาะสำหรับชวนคนไทยออกไปดู
การที่ฝนดาวตกคนคู่มักไม่ได้เป็นข่าวดังเท่าฝนดาวตกเพอร์ซิอัส
ฝนดาวตก | ช่วงที่ตก | คืนที่มีมากที่สุด | เวลาที่จุดกระจาย | อัตราตกสูงสุดในประเทศไทย* |
---|---|---|---|---|
ควอดแดรนต์ | 28 | 3/4 | 02:00 | 25 |
พิณ | 16-25 | 22/23 | 22:00 | 15 |
อีตาคนแบกหม้อน้ำ | 19 | 3/4/5 | 02:00 | 15 |
เดลตาคนแบกหม้อน้ำใต้ | 12 | 29/30/31 | 21:00 | 15 |
เพอร์ซิอัส | 17 | 12/13/14 | 22:30 | 60 |
นายพราน | 2 | 21/22 | 22:30 | 20 |
สิงโต | 6-30 | 17/18 | 00:30 | 15 |
คนคู่ | 4-17 | 14/15 | 20:00 | 140 |
** ข้อมูลจาก ฝนดาวตกในปี 2566
ต่อจากนี้
อุปสรรคสำคัญของการดูฝนดาวตกคนคู่
การชมฝนดาวตก
อ่านเพิ่มเติม
●