ยานฟีนิกซ์ถึงดาวอังคาร
คืนวันอาทิตย์ที่ 25 พฤษภาคม 2551 ตามเวลาในสหรัฐ หรือตรงกับเช้าวันจันทร์ที่ 26 พฤษภาคม ตามเวลาประเทศไทย ยานฟีนิกซ์ (Phoenix) ขององค์การนาซา ประสบผลสำเร็จด้วยดีในการร่อนลงจอดบนพื้นดินเหนือเส้นอาร์กติกของดาวอังคาร ยานจะเริ่มภารกิจสำรวจดาวอังคารซึ่งคาดว่ายาวนานอย่างน้อยสามเดือน
ฟีนิกซ์เป็นยานสำรวจดาวอังคารที่ถูกส่งออกไปนอกโลกตั้งแต่วันที่4 สิงหาคม 2550 นับเป็นเวลานาน 4 เดือนก่อนที่ดาวอังคารกับโลกจะเข้าใกล้กันมากที่สุดในปีนั้น ต่อมายานได้มุ่งตรงไปยังดาวอังคารโดยไม่ผ่านดาวเคราะห์ดวงอื่น
ยานสำรวจดาวอังคารก่อนหน้านี้อย่างสปิริตและออปพอร์ทูนิตีลงจอดบนดาวอังคารโดยอาศัยถุงลมห่อหุ้มรอบๆ ลดแรงกระแทก แต่เพื่อให้ยานฟีนิกซ์สามารถบรรทุกอุปกรณ์ทางวิทยาศาสตร์ได้มากขึ้น แทนที่น้ำหนักของถุงลม มันจึงได้รับการออกแบบให้ลงจอดโดยอาศัยไอพ่นและแตะพื้นผิวดาวอังคารด้วยขาตั้ง นับเป็นครั้งแรกในรอบ 32 ปี ที่ยานอวกาศลงจอดบนดาวอังคารด้วยวิธีดังกล่าว ปี 2519 ยานไวกิงเคยลงจอดบนดาวอังคารด้วยวิธีเดียวกัน หลังจากนั้นได้มีความพยายามนำยานมาร์สโพลาร์แลนเดอร์ (Mars Polar Lander) ลงบริเวณขั้วใต้ของดาวอังคารเมื่อเดือนธันวาคม 2542 แต่ล้มเหลวเมื่อยานขาดการติดต่อกับโลกในขั้นตอนของการลงจอด
เช้าวันที่26 พฤษภาคม ดาวอังคารอยู่ห่างจากโลก 276 ล้านกิโลเมตร ยานฟีนิกซ์เข้าสู่บรรยากาศดาวอังคารด้วยอัตราเร็วเกือบ 21,000 กิโลเมตรต่อชั่วโมง และต้องลดความเร็วลงให้เหลือเพียง 8 กิโลเมตรต่อชั่วโมงภายในเวลา 7 นาที ยานลงแตะพื้นผิวดาวอังคารบริเวณละติจูด 68.2 องศาเหนือ ซึ่งเทียบได้กับเขตอาร์กติกบนโลก อุณหภูมิพื้นผิวบริเวณลงจอดคาดว่าอยู่ที่ประมาณ -73 องศาเซลเซียส
การชะลอความเร็วของยานอย่างรวดเร็วเป็นสิ่งที่ยากและเสี่ยงมากเมื่อยานเข้าสู่บรรยากาศ ร่มชูชีพถูกกางออก จากนั้นยานปล่อยเกราะกันความร้อนเพื่อรับแรงปะทะในอากาศ เมื่อกางขาตั้งออกแล้ว ระบบเรดาร์บนยานคอยวัดการเคลื่อนไหวในแนวดิ่งและแนวราบ ไอพ่นใต้ยานถูกจุดเป็นระยะเพื่อปรับทิศทางให้ยานให้สามารถลงจอดได้อย่างนุ่มนวล นักวิทยาศาสตร์ต้องใช้ภาพถ่ายความละเอียดสูงจากยานมาร์สรีคอนเนสเซนซ์ออร์บิเตอร์ (Mars Reconnaissance Orbiter) เพื่อให้แน่ใจว่ารอบพื้นที่รูปวงรีของเป้าลงจอด ไม่มีก้อนหินขนาดใหญ่อันจะเป็นอุปสรรคต่อการกางแผงเซลล์สุริยะเมื่อยานจอดสงบนิ่งบนพื้นดิน ตลอดช่วงที่ยานฟีนิกซ์พุ่งเข้าสู่บรรยากาศดาวอังคาร ยานมาร์สรีคอนเนสเซนซ์ออร์บิเตอร์และยานมาร์สโอดิสซีย์ (Mars Odyssey) ถูกสั่งให้คอยติดตามสัญญาณจากยานฟีนิกซ์ไปจนกระทั่งมันลงไปถึงพื้นผิวดาวอังคาร
นักวิทยาศาสตร์เลือกบริเวณใกล้ขั้วเหนือของดาวอังคารเป็นจุดลงจอดในคราวนี้เพราะยังไม่เคยมียานอวกาศลำใดลงจอดบนพื้นที่บริเวณละติจูดสูงๆ ของดาวอังคารมาก่อน ที่สำคัญกว่านั้นคือ ข้อมูลจากยานมาร์สโอดิสซีย์เมื่อปี 2545 ได้บ่งชี้ว่าใต้พื้นดินรอบขั้วดาวยังเต็มไปด้วยน้ำแข็ง
ยานฟีนิกซ์ไม่ได้ถูกส่งไปเดินสำรวจอย่างยานสปิริตและออปพอร์ทูนีตีจุดมุ่งหมายสำคัญในภารกิจของยานฟีนิกซ์คือการใช้แขนหุ่นยนต์ยาว 2.35 เมตร ขุดสำรวจลงไปในพื้นดินดาวอังคารรอบบริเวณลงจอดซึ่งคาดว่าจะมีชั้นน้ำแข็งผสมทรายและฝุ่นอยู่ข้างใต้ ส่วนปฏิบัติการซึ่งเปรียบได้กับห้องแล็บบนยานจะวิเคราะห์แร่ธาตุรวมถึงองค์ประกอบทางเคมีในดินที่เก็บได้ ข้อมูลดังกล่าวจะเป็นประโยชน์ในการค้นหาเบาะแสเพื่อตอบคำถามว่าพื้นที่ส่วนนี้เคยหรือยังคงเอื้อต่อการดำรงอยู่ของสิ่งมีชีวิตหรือไม่ ยานฟีนิกซ์มีเครื่องมือที่ทำหน้าที่เป็นสถานีตรวจอากาศ ใช้ศึกษาสภาพแวดล้อมทางอุตุนิยมวิทยา เช่น ความดันอากาศและอุณหภูมิซึ่งเปลี่ยนแปลงไปในแต่ละวัน
แกนหมุนของดาวอังคารทำมุมเอียงมากกว่าแกนหมุนของโลกเล็กน้อยทำให้จุดที่ยานลงจอดไม่ได้รับแสงอาทิตย์ตลอดทั้งปี หลังลงจอดแล้วยานมีเวลาทำภารกิจนานประมาณสามเดือนก่อนที่จะไม่มีแสงอาทิตย์ซึ่งเป็นแหล่งพลังงานสำคัญ หากเป็นไปได้ด้วยดี ยานฟีนิกซ์อาจปฏิบัติงานอยู่ได้อย่างมากไม่เกินเดือนตุลาคมหรือพฤศจิกายน 2551 และเป็นการยากที่มันจะอยู่รอดเมื่อเข้าสู่ฤดูหนาวบนดาวอังคาร
สิ่งที่ยานฟีนิกซ์นำติดตัวไปด้วยมิได้มีแต่เพียงเครื่องมือทางวิทยาศาสตร์แต่ยังมีสารจากโลกในรูปแบบของดีวีดีขนาดเล็ก ทำจากแก้วซิลิกา จัดทำโดยสมาคมดาวเคราะห์ (The Planetary Society) ภายในบรรจุสื่อประสมซึ่งเป็นผลงานวรรณกรรมและศิลปกรรมของนักเขียนและศิลปินที่มีเนื้อหาเกี่ยวข้องกับดาวอังคาร รวมทั้งรายชื่อสมาชิกและคนทั่วไปที่แสดงความจำนงร่วมส่งชื่อของตัวเองไปกับยาน ดีวีดีแผ่นนี้ได้รับการออกแบบให้มีอายุหลายร้อยปีด้วยความหวังว่านักสำรวจในอนาคตจะไปค้นพบมัน
26 พฤษภาคม 2551 ตามเวลาประเทศไทย (ใช้เวลาเมื่อสัญญาณวิทยุจากดาวอังคารเดินทางมาถึงโลก) ภาพและความเคลื่อนไหวต่าง ๆ ติดตามได้ทางเว็บไซต์ของนาซาและ NASA TV
2.00น. - แถลงข่าวที่นาซา
5.00น. - เริ่มแพร่ภาพภารกิจของยานฟีนิกซ์ทาง NASA TV
5.30น. - เจ้าหน้าที่นาซาเริ่มการรายงานสด
6.36น. - ยานมาร์สเอกซ์เพรสเริ่มฟังสัญญาณจากยานฟีนิกซ์
6.38น. - ยานมาร์สรีคอนเนสเซนซ์ออร์บิเตอร์เริ่มฟังสัญญาณจากยานฟีนิกซ์
6.39น. - ยานฟีนิกซ์แยกตัวออกจากส่วนควบคุมการเคลื่อนที่ (Cruise stage) เป็นส่วนที่จ่ายพลังงานและปรับทิศทางการเคลื่อนที่ของยานในช่วงระยะเวลาเกือบ 10 เดือนของการเดินทางในอวกาศ
6.40น. - ยานเตรียมเข้าสู่บรรยากาศของดาวอังคารโดยหันเกราะกันความร้อนไปยังทิศทางที่เหมาะสม
6.44น. - ยานเริ่มถ่ายทอดสัญญาณ
6.46น. - เข้าสู่บรรยากาศของดาวอังคาร
6.47น. - สัญญาณอาจขาดหายนานสองนาที เนื่องจากพลาสมาร้อนที่ปกคลุมรอบยาน
6.49น. - กล้องไฮไรส์ (HiRISE) บนยานมาร์สรีคอนเนสเซนซ์ออร์บิเตอร์พยายามถ่ายภาพยานฟีนิกซ์ขณะที่มันฝ่าเข้าสู่บรรยากาศ
6.50น. - กางร่มชูชีพเพื่อช่วยชะลอความเร็ว จากนั้นทิ้งเกราะกันความร้อน แล้วกางขาตั้ง
6.52น. - เรดาร์เริ่มทำงาน ใช้สำหรับวัดความสูงจากพื้นดิน
6.53น. - ปล่อยฝาครอบด้านบนซึ่งติดอยู่กับร่มชูชีพออก จากนั้นตัวยานลงแตะพื้นผิวดาวอังคาร
6.54น. - ปิดสัญญาณวิทยุบนยานฟีนิกซ์ / นาซายุติการรายงานสดชั่วคราว
7.13น. - ยานฟีนิกซ์คลี่แผงเซลล์สุริยะออก
7.28- 7.30 น. - ยานมาร์สรีคอนเนสเซนซ์ออร์บิเตอร์และมาร์สเอกซ์เพรส เริ่มส่งข้อมูลที่บันทึกไว้มายังโลก
8.30น. - นาซาเริ่มการรายงานสดอีกครั้ง
8.43- 9.02 น. - ข้อมูลสดจากยานฟีนิกซ์ซึ่งส่งผ่านมาทางยานมาร์สโอดิสซีย์มาถึงโลก อาจเริ่มเห็นทิวทัศน์รอบ ๆ จุดลงจอดของยาน
11.00น. - แถลงข่าวที่นาซา
6:53:44 น. ตามเวลาประเทศไทย ตำแหน่งลงจอดอยู่ที่ละติจูด 68.22 องศาเหนือ ลองจิจูด 234.3 องศา ยานเอียงจากแนวระนาบเพียงเศษหนึ่งส่วนสี่ขององศา แสดงว่ามันตั้งอยู่บนพื้นเรียบ ยานฟีนิกซ์ไม่ได้ติดต่อกับศูนย์ควบคุมบนโลกโดยตรง แต่ต้องส่งสัญญาณผ่านทางยานมาร์สโอดิสซีย์และมาร์สรีคอนเนสเซนซ์ออร์บิเตอร์ซึ่งอยู่ในโคจรรอบดาวอังคาร
ดูเพิ่ม
●มาร์สไคลเมตออร์บิเตอร์ หาย (10/2542)
●มาร์สโพลาร์แลนเดอร์ล้มเหลว (12/2542)
●มาร์สโพลาร์แลนเดอร์อาจพังเพราะพุ่งตกเหว (1/2543)
●นกฟีนิกซ์คืนชีพ (13/9/2546)
●ต่อวีซ่ามาร์สโอดิสซีย์ (1/9/2547)
●ยังไม่พบมาร์สโพลาร์แลนเดอร์ (15/11/2548)
●ภาพแอบถ่ายจากดาวอังคาร (19/12/2549)
●หิมะตกบนดาวอังคาร (1/10/2551)
●Phoenix Mars Lander - NASA
●Phoenix Mars Lander - NASA/JPL
●Phoenix Mars Mission - Lunar and Planetary Laboratory / University of Arizona
●Phoenix Landing
ฟีนิกซ์เป็นยานสำรวจดาวอังคารที่ถูกส่งออกไปนอกโลกตั้งแต่วันที่
ยานสำรวจดาวอังคารก่อนหน้านี้อย่างสปิริตและออปพอร์ทูนิตีลงจอดบนดาวอังคารโดยอาศัยถุงลมห่อหุ้มรอบ
เช้าวันที่
การชะลอความเร็วของยานอย่างรวดเร็วเป็นสิ่งที่ยากและเสี่ยงมาก
นักวิทยาศาสตร์เลือกบริเวณใกล้ขั้วเหนือของดาวอังคารเป็นจุดลงจอดในคราวนี้เพราะยังไม่เคยมียานอวกาศลำใดลงจอดบนพื้นที่บริเวณละติจูดสูง
ยานฟีนิกซ์ไม่ได้ถูกส่งไปเดินสำรวจอย่างยานสปิริตและออปพอร์ทูนีตี
แกนหมุนของดาวอังคารทำมุมเอียงมากกว่าแกนหมุนของโลกเล็กน้อย
สิ่งที่ยานฟีนิกซ์นำติดตัวไปด้วยมิได้มีแต่เพียงเครื่องมือทางวิทยาศาสตร์
กำหนดการ
ต่อไปนี้เป็นกำหนดการในช่วงที่ยานฟีนิกซ์ลงจอดในเช้าวันที่2.00
5.00
5.30
6.36
6.38
6.39
6.40
6.44
6.46
6.47
6.49
6.50
6.52
6.53
6.54
7.13
7.28
8.30
8.43
11.00
หลังลงจอด
ยานฟีนิกซ์แตะพื้นผิวดาวอังคารในเวลาดูเพิ่ม
●
●
●
●
●
●
●
●
เว็บไซต์อื่น
●
●
●
●