สมาคมดาราศาสตร์ไทย

ดาวศุกร์อาจเคยมีการเคลื่อนของแผ่นเปลือกดาว

ดาวศุกร์อาจเคยมีการเคลื่อนของแผ่นเปลือกดาว

8 พ.ย. 2566
รายงานโดย: วิมุติ วสะหลาย (wimut@hotmail.com)
โลก เป็นดาวเคราะห์ดวงเดียวในระบบสุริยะที่มีสิ่งมีชีวิตอาศัยอยู่ เพราะโลกมีสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสม มีน้ำ มีบรรยากาศที่มีองค์ประกอบที่เอื้อต่อสิ่งมีชีวิต

ดาวศุกร์ เป็นดาวเคราะห์ที่อยู่ใกล้โลกมากที่สุด และยังมีขนาดใกล้เคียงกับโลกมากจนได้ชื่อว่าเป็นน้องสาวของโลก แต่น้องสาวดวงนี้มีสภาพแวดล้อมต่างจากโลกมาก ด้วยอุณหภูมิพื้นผิวที่สูงถึงกว่า 400 องศาเซลเซียสจนถึงกับหลอมตะกั่วได้ คงไม่มีใครคิดว่าที่ดาวดวงนี้จะมีสิ่งมีชีวิต 

ดาวศุกร์ อาจเคยมีสภาพที่เอื้อต่อสิ่งมีชีวิต (จาก NASA/JPL)

นอกจากจะเป็นดาวที่มีอุณหภูมิสูงมากแล้ว พื้นผิวของดาวศุกร์ยังเป็นเนื้อเดียวตลอดทั้งดวง ต่างจากโลกที่เกิดจากแผ่นเปลือกโลกหลายแผ่นประกบและซ้อนทับกัน เมื่อแมกมาใต้พื้นผิวไหลเวียนก็จะทำให้เกิดการเลื่อนของแผ่นเปลือกโลก การเลื่อนนี้ทำให้เกิดการหมุนเวียนระหว่างแก๊สภายในดาวเคราะห์กับบรรยากาศ ทำให้เกิดสภาพทางเคมีที่ช่วยรักษาเสถียรภาพของอุณหภูมิพื้นผิวซึ่งเป็นผลดีต่อสิ่งมีชีวิต

งานวิจัยนักดาราศาสตร์คณะหนึ่งพบว่า ดาวศุกร์ในอดีตก็อาจเคยมีการเลื่อนของแผ่นเปลือกดาวเหมือนกัน 

นักดาราศาสตร์จากสถาบันดาวเคราะห์และดวงจันทร์ในฮูสตัน นำโดย แมตต์ เวลเลอร์ ได้ศึกษาดาวศุกร์แล้วพบว่าองค์ประกอบของบรรยากาศของดาวศุกร์ในปัจจุบันดูจะไม่สอดคล้องกับเปลือกดาวแบบแผ่นเดียว จึงได้สร้างแบบจำลองดาวศุกร์ด้วยคอมพิวเตอร์ เพื่อหาว่ามีเงื่อนไขใดบ้างที่จะทำให้บรรยากาศของดาวศุกร์มีสัดส่วนของไนโตรเจนกับคาร์บอนไดออกไซด์เป็นอย่างในปัจจุบัน

แบบจำลองของเวลเลอร์แสดงว่า องค์ประกอบในบรรยากาศของดาวศุกร์จะมีสภาพอย่างที่เป็นอยู่ในปัจจุบันได้จะต้องเกิดจากสาเหตุเดียวคือ ในอดีตจะต้องมีการเลื่อนของแผ่นเปลือกดาวมาก่อน นักวิทยาศาสตร์คณะดังกล่าวคาดว่า ดาวศุกร์อาจเคยเกิดการเลื่อนของแผ่นเปลือกดาวเมื่อราว 3.5-4.5 พันล้านปีก่อน แต่ต่อมาได้หยุดไป

หากดาวศุกร์เคยมีการเลื่อนของแผ่นเปลือกดาวจริง ก็อาจหมายถึงเคยมีสภาพที่เอื้อต่อสิ่งมีชีวิตด้วย การค้นพบครั้งนี้ช่วยให้นักดาราศาสตร์เข้าใจถึงกลไกการเกิดสิ่งมีชีวิตมากในระบบสุริยะขึ้นอีกระดับหนึ่ง โดยเฉพาะที่ดวงจันทร์ยูโรปาที่มีหลักฐานว่ามีการเลื่อนของแผ่นเปลือกดาวด้วย 

ขณะนี้องค์การนาซากำลังดำเนินภารกินดาวินชี ซึ่งเป็นการส่งยานไปสำรวจดาวศุกร์ ภารกิจนี้จะไม่เพียงโคจรรอบอย่างที่ยานสำรวจดาวศุกร์ส่วนใหญ่ทำ แต่จะพุ่งฝ่าบรรยากาศของดาวศุกร์เข้าไปเลย เมื่อนั้นความเข้าใจเรื่องธรณีวิทยาของดาวศุกร์จะเพิ่มพูนขึ้นอีกมาก หรืออาจถึงขั้นได้คำตอบว่าเหตุใดการเลื่อนของแผ่นเปลือกดาวบนดาวศุกร์จึงหยุดไป และเหตุใดสภาพแวดล้อมของโลกกับดาวเคราะห์น้องสาวดวงนี้จึงต่างกันได้มากอย่างที่เป็นในปัจจุบันนี้ได้อย่างไร คาดว่ายานจะออกเดินทางได้ในปี 2572

ยานดาวินชีขณะกำลังพุ่งฝ่าบรรยากาศของดาวศุกร์พร้อมกับเก็บข้อมูลบรรยากาศ (จาก NASA)