สมาคมดาราศาสตร์ไทย

พบแผ่นเปลือกดาวเลื่อนบนดาวอังคาร

พบแผ่นเปลือกดาวเลื่อนบนดาวอังคาร

18 ส.ค. 2555
รายงานโดย: วิมุติ วสะหลาย (wimut@hotmail.com)
เป็นเวลานานมาแล้ว ที่นักวิทยาศาสตร์คิดว่ามีเพียงโลกเท่านั้นที่มีการเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกดาว แต่ล่าสุดนักวิทยาศาสตร์พบว่าปรากฏการณ์นี้เกิดขึ้นบนดาวอังคารได้เหมือนกัน
"การเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกบนดาวอังคารอยู่ในช่วงเริ่มต้นของเหตุการณ์ เราจึงใช้ดาวอังคารเป็นหน้าต่างกาลเวลาศึกษาต้นกำเนิดของการเคลื่อนที่ของเปลือกโลกเขาเราเองได้" หยิ่น อัน ศาสตราจารย์จากมหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนีย ณ ลอสแองเจลีสกล่าว
ศาสตราจารย์หยิ่นได้ค้นพบหลักฐานสำคัญนี้ระหว่างการวิเคราะห์ภาพถ่ายดาวอังคารที่ถ่ายโดยกล้องเทมีสและไฮไรส์ที่ติดอยู่บนยานมาร์สรีคอนเนสเซนซ์ออร์บิเตอร์ จากจำนวนภาพประมาณ 100 ภาพที่วิเคราะห์ มีประมาณสิบภาพที่แสดงหลักฐานของการเลื่อนของแผ่นเปลือกดาว
ศาสตราจารย์หยิ่นเคยเป็นหัวหน้าคณะวิจัยทางธรณีวิทยาในแถบเทือกเขาหิมาลัยและทิเบตมาก่อน ซึ่งเป็นบริเวณที่แผ่นเปลือกโลกสองแผ่นหลักจากจำนวนเจ็ดแผ่นทั่วโลกบรรจบกัน ภาพถ่ายพื้นผิวดาวอังคารหลายภาพที่เขาศึกษาแสดงลักษณะคล้ายรอยเลื่อนที่เขาเคยพบในเทือกเขาหิมาลัย ทิเบต และแคลิฟอร์เนียเป็นอย่างมาก 
ตัวอย่างเช่น ผนังที่ราบเรียบของแคนยอนและหน้าผาชัน ดูคล้ายกับที่พบในเดทวัลเลย์ในแคลิฟอร์เนียซึ่งเกิดจากรอยเลื่อนเหมือนกัน ดาวอังคารมีแนวภูเขาไฟที่เรียงกันเป็นสาย ซึ่งบ่งชี้ว่าเป็นผลจากการเลื่อนของแผ่นเปลือกดาว
"สิ่งเหล่านี้ไม่พบที่ไหนในระบบสุริยะนอกจากโลกและดาวอังคาร" หยิ่นกล่าว
พื้นผิวของดาวอังคารมีระบบหุบผาชันที่ยาวและลึกที่สุดในระบบสุริยะ มีชื่อว่า วัลลีสมาริเนอริส ยาวถึง 4,000 กิโลเมตร หรือยาวกว่าแกรนด์แคนยอนถึงเก้าเท่า นักดาราศาสตร์ได้สงสัยมาเป็นเวลากว่าสี่ทศวรรษมาแล้วว่ารอยแตกที่ใหญ่มหึมาขนาดนี้เกิดขึ้นบนเปลือกดาวอังคารได้อย่างไร
"ในตอนแรก ผมไม่ได้คาดว่าจะเห็นการเลื่อนของแผ่นเปลือกดาวอังคาร แต่เมื่อยิ่งศึกษามากขึ้นเท่าใด ก็ยิ่งพบว่าดาวอังคารมีอะไรที่แตกต่างไปจากที่นักวิทยาศาสตร์อื่นคิดไว้มากขึ้นเท่านั้น" 
ความคิดที่ว่าวัลลิสมาริเนอริสเป็นเพียงรอยแยกของแผ่นดินที่ปริออกนั้นไม่ถูกต้อง แต่แท้จริงแล้วมันคือรอยต่อของแผ่นเปลือกโลกที่มีการเคลื่อนที่ในแนวนอน คล้ายกับกระบวนการที่ทำให้เกิดระบบรอยเลื่อนทะเลเดดซีบนโลก
"โลกเราเปรียบเสมือนไข่ที่เปลือกเต็มไปด้วยรอยร้าว บนเปลือกจึงมีแผ่นเปลือกหลายแผ่นประกอบกัน ส่วนดาวอังคารมีรอยแตกเพียงเล็กน้อยแต่อาจจะกำลังมีรอยแตกมากขึ้นตามโลกเรามา  ต่างกันตรงที่อัตราการเปลี่ยนแปลงบนดาวอังคารจะช้ามากเนื่องจากดาวอังคารมีขนาดเล็กกว่าโลก ซึ่งหมายความว่ามีพลังงานในการขับเคลื่อนกระบวนการทางธรณีวิทยาน้อยกว่า นี่อาจเป็นสาเหตุที่ว่าเหตุใดดาวอังคารจึงมีแผ่นเปลือกน้อยกว่าโลก" หยิ่นอธิบาย
บริเวณวัลลีสมาริเนอริส (Valles Marineris) บนดาวอังคารซึ่งนักดาราศาสตร์คาดว่าเกิดจากการเลื่อนของแผ่นเปลือกดาว

บริเวณวัลลีสมาริเนอริส (Valles Marineris) บนดาวอังคารซึ่งนักดาราศาสตร์คาดว่าเกิดจากการเลื่อนของแผ่นเปลือกดาว (จาก MOLA Science Team)

ที่มา: