สมาคมดาราศาสตร์ไทย

ดาวเคราะห์สุริยะอื่นที่มีมวลระดับดาวเสาร์

ดาวเคราะห์สุริยะอื่นที่มีมวลระดับดาวเสาร์

1 เม.ย. 2543
รายงานโดย: วิมุติ วสะหลาย (wimut@hotmail.com)
นักดาราศาสตร์นักล่าดาวเคราะห์ได้ทะลายขีดจำกัดในการค้นหาดาวเคราะห์ในระบบสุริยะอื่นไปอีกระดับหนึ่งแล้ว เมื่อสามารถพบดาวเคราะห์ในระบบสุริยะอื่นดวงใหม่อีกสองดวงที่มีมวลน้อยระดับดาวเสาร์ 

ดาวเคราะห์ที่ค้นพบในครั้งนี้ ดวงแรกมีมวลไม่น้อยกว่า 80 เปอร์เซ็นต์ของดาวเสาร์ โคจรรอบดาว HD46375 มีรัศมีวงโคจร 6.08 ล้านกิโลเมตร ระบบสุริยะนี้อยู่ห่างจากโลก 109 ปีแสงในกลุ่มดาวยูนิคอร์น อีกดวงหนึ่งมีมวลประมาณ 70 เปอร์เซ็นต์ของดาวเสาร์ โคจรด้วยรัศมี 52 ล้านกิโลเมตรรอบดาว 79 ซีตัส หรือ (HD16141) อยู่ห่างจากโลก 117 ปีแสงในกลุ่มดาวซีตัส ดาวเคราะห์ทั้งสองดวงนี้โคจรอยู่ใกล้ดาวฤกษ์แม่มาก จึงมีอุณหภูมิสูงมาก ดาวเคราะห์ 79 ซีตัสมีอุณหภูมิเฉลี่ยประมาณ 830 องศาเซลเซียส ส่วนดาวเคราะห์ของ HD46375 มีอุณหภูมิประมาณ 1130 เซลเซียส นอกจากนี้ยังทำให้คาบการโคจรสั้นมาก คือ 75 วัน และ 3.02 วันตามลำดับ ซึ่งช่วยทำให้สามารถค้นพบได้ง่าย คาดว่าดาวเคราะห์ทั้งสองดวงนี้เป็นดาวเคราะห์ก๊าซ ซึ่งประกอบด้วยไฮโดรเจนและฮีเลียมเป็นส่วนใหญ่ 

ในจำนวนดาวเคราะห์ในระบบสุริยะอื่นที่ค้นพบก่อนหน้านี้จำนวน 30 ดวงที่โคจรรอบดาวฤกษ์แบบดวงอาทิตย์ ทั้งหมดล้วนแต่มีขนาดใหญ่และมีมวลมากประมาณดาวพฤหัสบดีหรือมากกว่า แต่การค้นพบดาวเคราะห์ที่มีมวลน้อยกว่ามากถึงระดับดาวเสาร์ในครั้งนี้ อาจหมายความว่ายังมีดาวเคราะห์ขนาดเล็กอีกจำนวนมากที่ยังรอการค้นพบ และเป็นการสนับสนุนทฤษฎีเกี่ยวกับการกำเนิดดาวเคราะห์ที่เป็นที่ยอมรับกันกว้างขวางมาเป็นเวลากว่า 20 ปี ซึ่งกล่าวว่าระบบสุริยะต่าง ๆ มีแนวโน้มที่จะสร้างดาวเคราะห์ขนาดเล็กมากกว่าดาวเคราะห์ขนาดใหญ่ 

สาเหตุเหตุที่ดาวเคราะห์ในระบบสุริยะอื่นก่อนหน้านี้มีแต่ดาวเคราะห์ยักษ์ เนื่องจากดาวเคราะห์ยักษ์มีมวลมาก ทำให้มีปฏิกิริยาต่อการเคลื่อนที่ของดาวฤกษ์มาก จึงสามารถตรวจจับได้ง่ายด้วยการสังเกตการเลื่อนของสเปกตรัมของดาวแม่ คณะนักดาราศาสตร์คณะนี้ได้ใช้กล้องโทรทรรศน์เคก (Keck) ซึ่งมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางถึง 10 เมตร จึงมีความไวและแม่นยำพอที่จะตรวจจับดาวเคราะห์ที่มีมวลน้อยขนาดดาวเสาร์ได้ 

คณะนักดาราศาสตร์ที่ค้นพบในครั้งนี้ประกอบด้วย เจฟฟ์ มาร์ซี พอล บัตเลอร์ นักล่าดาวเคราะห์ชั้นแนวหน้า และสตีฟ วอกต์ จากมหาวิทยาลัยแห่งแคลิฟอร์เนีย ซานตา ครูซ 

ดาวเคราะห์รอบดาว 79 ซีตัส ตามจินตนาการของศิลปิน (ภาพโดย Greg Bacon/STScI)

ดาวเคราะห์รอบดาว 79 ซีตัส ตามจินตนาการของศิลปิน (ภาพโดย Greg Bacon/STScI)

ที่มา: