สมาคมดาราศาสตร์ไทย

ไม่มีคลื่นกระแทกโค้งนอกระบบสุริยะ

ไม่มีคลื่นกระแทกโค้งนอกระบบสุริยะ

16 พ.ค. 2555
รายงานโดย: วิมุติ วสะหลาย (wimut@hotmail.com)
เป็นเวลานานหลายปีมาแล้ว ที่นักวิทยาศาสตร์เชื่อว่า ที่ตำแหน่งด้านนอกของระบบสุริยะในทิศทางที่ปะทะกับลมระหว่างดาว จะมีคลื่นกระแทกโค้ง (bow shock) เกิดขึ้น เหมือนคลื่นกระแทกที่เกิดขึ้นเมื่อเครื่องบินพุ่งผ่านกำแพงเสียง แต่ข้อมูลล่าสุดจากยานไอเบ็กซ์ (IBEX -- Interstellar Boundary Explorer) ขององค์การนาซาพบว่าระบบสุริยะของเรารวมถึงอาณาเขตของมันทั้งหมดที่เรียกว่า สุริยมณฑล (heliosphere) เคลื่อนที่ไปในอวกาศช้าเกินกว่าที่คลื่นกระแทกโค้งจะเกิดขึ้นได้ มีได้เพียงคลื่นอันแผ่วเบาเกิดขึ้นเท่านั้น
“คลื่นกระแทกโค้งพบได้ที่ดาวฤกษ์ดวงอื่นหลายแห่ง แต่สำหรับดาวฤกษ์ของเรามีอันตรกิริยากับลมระหว่างดาวไม่ถึงระดับที่จะทำให้เกิดคลื่นกระแทกชนิดนี้ได้" ดร.เดวิด แมกคอมาส หัวหน้าผู้สืบสวนของภารกิจไอเบ็กซ์กล่าว “ดังนั้นคลื่นที่เกิดขึ้นที่ด้านหน้าสุริยมณฑลของเรานั้นเป็นเพียงคลื่นอ่อน ๆ เหมือนคลื่นโค้งที่หัวเรือขณะแล่นไปบนน้ำอย่างช้า ๆ เท่านั้น" 
จากข้อมูลของไอเบกซ์ ทำให้คณะของแมกคอมาสวัดความเร็วสัมพัทธ์ของระบบสุริยะได้อย่างแม่นยำ รวมถึงรายละเอียดเพิ่มเติมเกี่ยวกับความเข้มสนามแม่เหล็กระหว่างดาวรอบระบบสุริยะอีกด้วย ไอเบกซ์ระบุได้ว่าระบบสุริยะเคลื่อนที่ผ่านแก๊สระหว่างดาวฤกษ์ด้วยความเร็วประมาณ 83,200 กิโลเมตรต่อชั่วโมง ช้ากว่าเดิมที่เคยคาดไว้ประมาณ 1,120 กิโลเมตรต่อชั่วโมง ซึ่งอยู่ในระดับที่ทำให้เกิดได้เพียงคลื่นเท่านั้น ไม่ใช่คลื่นกระแทก
นอกจากนี้ยังพบว่า สนามแม่เหล็กภายนอกระบบสุริยะมีแรงดันสนามแม่เหล็กสูงกว่า ทำให้เกิดคลื่นกระแทกโค้งได้ยากขึ้นเพราะต้องการความเร็วสูงขึ้นด้วย เมื่อรวมสองปัจจัยสำคัญ ทั้งความเร็วและความดัน จึงสรุปได้ค่อนข้างแน่นอนว่า ไม่มีคลื่นกระแทกโค้งที่หน้าระบบสุริยะของเรา
"เป็นเวลาหลายทศวรรษแล้วที่งานวิจัยต่าง ๆ ล้วนแต่กระทำโดยมีสมมุติฐานว่ามีคลื่นกระแทกโค้งอยู่ด้วย แต่ตอนนี้ก็ถึงเวลาแล้วที่เขาจะต้องเปลี่ยนแปลงความเชื่อนั้นโดยอิงข้อมูลข้อมูลล่าสุดจากไอเบกซ์" แมคคอมาสเสริมทิ้งท้าย
ข้อมูลใหม่จากยานไอเบกซ์ของนาซา บอกว่า ระบบสุริยะเคลื่อนที่ไปในอวกาศช้าเกินกว่าที่จะเกิดคลื่นกระแทกโค้ง (bow shock) ขึ้นได้

ข้อมูลใหม่จากยานไอเบกซ์ของนาซา บอกว่า ระบบสุริยะเคลื่อนที่ไปในอวกาศช้าเกินกว่าที่จะเกิดคลื่นกระแทกโค้ง (bow shock) ขึ้นได้ (จาก NASA/JPL-Caltech/UCLA/MPS/DLR/IDA)

คลื่นกระแทกโค้ง <wbr>พบได้ในดารามณฑลของดาวฤกษ์หลายแห่ง <wbr>แต่ระบบสุริยะของเราไม่มี<br />

คลื่นกระแทกโค้ง พบได้ในดารามณฑลของดาวฤกษ์หลายแห่ง แต่ระบบสุริยะของเราไม่มี
(จาก Southwest Research Institute)

ที่มา: