สมาคมดาราศาสตร์ไทย

ซูเปอร์โนวาดีดดาว

ซูเปอร์โนวาดีดดาว

29 พ.ย. 2550
รายงานโดย: วิมุติ วสะหลาย (wimut@hotmail.com)
นักดาราศาสตร์ได้ใช้หอดูดาวรังสีเอกซ์จันทราค้นพบดาวฤกษ์ดวงหนึ่ง ดาวดวงนี้กำลังเคลื่อนที่ด้วยความเร็วสูงที่สุดดวงหนึ่งบนท้องฟ้า 

ชื่อของดาวดวงนี้คือ ดาวอาร์เอกซ์ เจ 0822-4300 (RX J0822-4300) เป็นดาวนิวตรอนที่เกิดจากซูเปอร์โนวา ท้ายเรือเอ (Puppis A) ซึ่งระเบิดขึ้นเมื่อราว 3,700 ปีก่อน การสำรวจโดยหอดูดาวจันทราสามครั้งพบว่าตำแหน่งดาวเปลี่ยนไป แสดงว่าดาวกำลังเคลื่อนที่ออกจากศูนย์กลางการระเบิดอย่างชัดเจน ด้วยความเร็วถึง 4.8 ล้านกิโลเมตรต่อชั่วโมงทำให้ดาวนิวตรอนดวงนี้จะหลุดพ้นออกจากดาราจักรทางช้างเผือกภายในไม่กี่ล้านปีข้างหน้า

แม้ดาวจะเคลื่อนที่เร็วมาก แต่การเคลื่อนที่ก็สังเกตได้ยาก เนื่องจากดาวดวงนี้อยู่ห่างจากโลกมาก แม้จะสังเกตการณ์เป็นระยะเวลาห่างกัน ปี ตำแหน่งดาวก็เปลี่ยนไปเพียงเล็กน้อยเท่านั้น ต้องพึ่งพากำลังของกล้องของหอดูดาวจันทราเท่านั้นจึงจะจับความแตกต่างนี้ได้

"นักดาราศาสตร์พบดาวประเภทนี้มาแล้วหลายดวง แต่มีไม่กี่ดวงที่เร็วได้ถึงขนาดนี้" รอเบิร์ต ปีเตอร์ จากศูนย์การบินอวกาศกอดดาร์ดของนาซาในกรีนเบลต์ หนึ่งในคณะสำรวจกล่าว 

ความพิเศษอย่างหนึ่งของดาวอาร์เอกซ์ เจ 0822-4300 ที่ต่างจากดาวดวงอื่นก็คือ ที่มาของความเร็วอันเหลือเชื่อนั้น ดาวความเร็วสูงทั่วไปได้ความเร็วมาจากอันตรกิริยากับหลุมดำยักษ์ที่อยู่กลางดาราจักรซึ่งแรงโน้มถ่วงมหาศาลของหลุมดำทำหน้าที่เหมือนเครื่องเหวี่ยงดาว แต่ดาวนิวตรอนดวงนี้กลับได้ความเร็วมาจากแรงระเบิดซูเปอร์โนวา ข้อมูลระบุว่าการระเบิดเกิดขึ้นแบบไม่สมมาตร จึงมีแรงผลักดาวนิวตรอนออกในทิศทางหนึ่ง และสาดเศษซากดาวไปในทิศทางตรงข้าม

แม้จะรู้ว่าที่มาของความเร็วของดาวนิวตรอนของท้ายเรือเอดวงนี้คือแรงระเบิดของซูเปอร์โนวา แต่นักวิทยาศาสตร์ก็ยังไม่เข้าใจว่าเหตุใดจึงมีความเร็วมากถึงเพียงนี้ แม้จะสร้างแบบจำลองการระเบิดที่ละเอียดซับซ้อนที่สุดแล้วก็ยังไม่ให้ความเร็วสูงเท่ากับที่พบจากการสังเกตการณ์ สิ่งนี้คือโจทย์ใหม่ที่ยังต้องหาคำตอบต่อไป

 

ดาวนิวตรอน อาร์เอกซ์ เจ 0822-4300 (RX J0822-4300) จากหอดูดาวรังสีเอกซ์จันทรา

ดาวนิวตรอน อาร์เอกซ์ เจ 0822-4300 (RX J0822-4300) จากหอดูดาวรังสีเอกซ์จันทรา

ซากซูเปอร์โนวาท้ายเรือเอ แสดงตำแหน่งของการระเบิดและตำแหน่งของดาวนิวตรอนอาร์เอกซ์ เจ 0822-4300 (RX J0822-4300) ในปัจจุบัน

ซากซูเปอร์โนวาท้ายเรือเอ แสดงตำแหน่งของการระเบิดและตำแหน่งของดาวนิวตรอนอาร์เอกซ์ เจ 0822-4300 (RX J0822-4300) ในปัจจุบัน

หอดูดาวรังสีเอกซ์จันทรา

หอดูดาวรังสีเอกซ์จันทรา

ที่มา: