สมาคมดาราศาสตร์ไทย

ไอโอมีภูเขาไฟมากกว่าที่คิด

ไอโอมีภูเขาไฟมากกว่าที่คิด

1 มิ.ย. 2543
รายงานโดย: วิมุติ วสะหลาย (wimut@hotmail.com)
เมื่อปลายเดือนพฤษภาคมที่ผ่านมา นักวิทยาศาสตร์ดาวเคราะห์ได้เปิดเผยภาพล่าสุดจากยานกาลิเลโอเมื่อปลายเดือนที่แล้ว แสดงให้เห็นว่าไอโอของดาวพฤหัสบดีมีภูเขาไฟมากกว่าที่เคยคิดไว้มาก 

ภาพชุดนี้ถูกนำมาเผยแพร่ในที่ประชุมของสหพันธ์ธรณีฟิสิกส์อเมริกา ในวอชิงตันดีซีเมื่อวันที่ 31 พฤษภาคม เป็นภาพชุดที่ถ่ายจากยานกาลิเลโอเมื่อวันที่ 22 กุมภาพันธ์ปีนี้ ซึ่งเป็นช่วงที่ยานเข้าใกล้ไอโอมากที่สุด ทำให้สามารถจับภาพภูเขาไฟจำนวนมากที่กำลังปะทุอยู่ 

ภาพชุดนี้แสดงพื้นผิวส่วนหนึ่งของไอโอ ซึ่งมีพื้นที่ใกล้เคียงกับรัฐเทกซัส หรือประมาณ เปอร์เซ็นต์ของพื้นที่ผิวทั้งหมดของไอโอ นับจำนวนภูเขาไฟได้ถึง 14 ลูก ทั้ง ๆ ที่ก่อนหน้านี้เคยพบในพื้นที่เดียวกันนี้เพียง ลูก 

ปัจจุบันมีภูเขาไฟบนไอโอที่พบแล้วจริง ๆ 81 ลูก แต่จากข้อมูลใหม่นี้ อาจประเมินใหม่คร่าว ๆ ได้ว่า ดวงจันทร์ไอโออาจมีภูเขาไฟอยู่มากถึง 300 ลูก เหตุที่สามารถประเมินจำนวนอย่างนี้ได้เนื่องจากไอโอมีภูเขาไฟขึ้นกระจัดกระจายอยู่ค่อนข้างสม่ำเสมอทั่วทั้งดวง 

เมื่อเปรียบเทียบภาพที่ได้ในเดือนกุมภาพันธ์กับภาพที่ถ่ายได้ในช่วงเข้าใกล้ก่อนหน้านี้ในเดือนตุลาคมและพฤศจิกายนปีที่แล้ว พบว่า ภูเขาไฟขนาดเล็กกับภูเขาไฟขนาดใหญ่มีพฤติกรรมต่างกัน กล่าวคือภูเขาไฟขนาดเล็กมีการปะทุเป็นเวลาสั้น ๆ เพียงไม่กี่สัปดาห์ แล้วก็ดับไป ในขณะที่ภูเขาไฟขนาดใหญ่จะมีการปะทุยาวนานนับปีหรืออาจจะนานนับสิบปี 

นอกจากภูเขาไฟจำนวนมากที่พบในครั้งนี้แล้ว ภาพจากกาลิเลโอยังพบการเปลี่ยนแปลงรูปร่างของปล่องภูเขาไฟ และได้พบสันเขาสูง 2.8 กิโลเมตรที่มีความชันถึง 70 องศา อยู่บนปล่องที่มีชื่อว่า Chaac Patera ซึ่งแสดงว่าสันเขานี้จะต้องมีโครงสร้างที่เป็นหินและแข็งแรงมากจึงจะรักษาสภาพทางภูมิศาสตร์เช่นนี้ได้ 

สาเหตุหนึ่งที่นักดาราศาสตร์ให้ความสนใจกับไอโอมากเป็นพิเศษเนื่องจากต้องการศึกษาถึงกลไกของระบบภูเขาไฟในระดับมหัพภาค ซึ่งอาจนำความรู้นี้มาใช้ในการศึกษาโลกในอดีตซึ่งน่าจะมีภูเขาไฟจำนวนมากเหมือนกันก็ได้ อย่างไรก็ตาม นักดาราศาสตร์ยอมรับว่า มีลักษณะพื้นผิวหลาย ๆ อย่างบนไอโอที่เป็นลักษณะเฉพาะตัวไม่เหมือนกับวัตถุอื่น ๆ ในระบบสุริยะเลย 

ที่มา: