สมาคมดาราศาสตร์ไทย

เจมส์เว็บบ์พบดาวเคราะห์แช่แข็ง

เจมส์เว็บบ์พบดาวเคราะห์แช่แข็ง

11 มิ.ย. 2568
รายงานโดย: วิมุติ วสะหลาย (wimut@hotmail.com)
กล้องโทรทรรศน์อวกาศเจมส์เว็บบ์ได้จับภาพของดาวเคราะห์ต่างระบบดวงหนึ่ง ดาวเคราะห์ดวงนี้แปลกประหลาดมาก มากเสียจนนักดาราศาสตร์ต่างงงงวยว่ามีดาวเคราะห์แบบนี้ขึ้นมาได้อย่างไร

ภาพดาว 14 เฮอร์คิวลีสซี (14 Herculis C) ถ่ายโดยกล้องโทรทรรศน์อวกาศเจมส์เว็บบ์ รูปสัญลักษ์ดาวห้าแฉกสีขาวแสดงตำแหน่งของดาวฤกษ์ในระบบ (14 เฮอร์คิวลีส) ซึ่งถูกบังไว้โดยแผ่นป้องแสงในคอโรนากราฟของกล้องเนียร์แคมที่อยู่ในกล้องเจมส์เว็บบ์  (จาก NASA, ESA, CSA, STScI, W. Balmer (JHU), D. Bardalez Gagliuffi (Amherst College))


ดาวเคราะห์ดวงนี้มีชื่อว่า 14 เฮอร์คิวลีส ซี (14 Herculis c) เป็นบริวารของดาว 14 เฮอร์คิวลีส อยู่ห่างจากโลก 60 ปีแสง 

สิ่งที่ทำให้ดาวเคราะห์ดวงนี้ไม่เหมือนใครคือ เป็นดาวเคราะห์ที่หนาวเย็นมาก มีอุณหภูมิพื้นผิวประมาณ -3 องศาเซลเซียส ต่างจากดาวเคราะห์ต่างระบบดวงอื่นที่พบมาเกือบทั้งหมดล้วนแต่เป็นดาวเคราะห์ที่ร้อนจนถึงร้อนมาก บางดวงอาจร้อนถึงระดับพันองศาเซลเซียส หรือร้อนในระดับเดียวกับดาวฤกษ์เลยทีเดียว

การที่ดาวเคราะห์ดวงนี้เย็นมาก ทำให้ตรวจจับได้ยาก แต่เจมส์เว็บบ์มีความไวในย่านรังสีอินฟราเรดมากพอที่จะจับภาพของดาวเคราะห์ดวงนี้ได้ นอกจากหนาวเย็นมากแล้ว ดาวเคราะห์ดวงนี้ยังมีมวลสูงประมาณ เท่าของดาวพฤหัสบดี 

ความเย็นไม่ใช่แค่สิ่งเดียวที่ทำให้ดาวดวงนี้พิเศษกว่าดาวดวงอื่น  สิ่งที่ทำให้นักดาราศาสตร์ต้องประหลาดใจมากก็คือวงโคจรของดาวเคราะห์ดวงนี้ที่ดูไม่น่าจะเกิดขึ้นได้ ระบบสุริยะของดาว 14 เฮอร์คิวลีสมีดาวเคราะห์สองดวง แต่ทั้งสองดวงนี้มีระนาบวงโคจรที่ทำมุมกันมากประมาณ 40 องศา ต่างจากในระบบสุริยะของเราที่ดาวเคราะห์ทั้งแปดมีระนาบใกล้เคียงกันมากจนเกือบซ้อนทับกัน วงโคจรที่แปลกประหลาดเช่นนี้ทำให้ระบบสุริยะนี้มีพลวัตทางความโน้มถ่วงซับซ้อนมาก เป็นระบบดาวเคราะห์แห่งแรกที่ถ่ายภาพได้ที่พบว่ามีวงโคจรของดาวเคราะห์ทำมุมบิดเบี้ยวกันมากขนาดนี้ 

กล้องโทรทรรศน์อวกาศเจมส์เว็บบ์ (จาก Northrup Grumman)

คณะนักดาราศาสตร์ที่ค้นพบดาวเคราะห์ดวงใหม่นี้ได้ตั้งข้อสันนิษฐานถึงสาเหตุของการมีวงโคจรเช่นนี้ว่า ครั้งหนึ่งอาจเคยมีดาวเคราะห์ดวงที่สามในระบบนี้ด้วย แต่ได้ถูกดีดออกไปจนพ้นระบบไปตั้งแต่ช่วงต้น ทำให้ดาวเคราะห์ที่เหลือสองดวงมีวงโคจรเปลี่ยนไปเป็นเช่นปัจจุบัน

เหตุการณ์ทำนองเดียวกันนี้ก็อาจเกิดขึ้นได้กับระบบสุริยะที่อื่นด้วยเช่นกัน แต่โชคดีที่ดูเหมือนจะไม่เคยเกิดขึ้นในระบบสุริยะของเรา มิเช่นนั้นเราคงไม่ได้อยู่ที่นี่

นักดาราศาสตร์ยังหวังที่จะสำรวจระบบสุริยะของดาว 14 เฮอร์คิวลีสเพิ่มเติม เพื่อให้ได้ข้อมูลเกี่ยวกับดาวเคราะห์ต่างระบบดวงใหม่นี้มากขึ้น เช่นด้านองค์ประกอบของบรรยากาศ ซึ่งอาจช่วยให้ความกระจ่างเกี่ยวกับที่มาของวงโคจรอันแปลกประหลาดนี้ได้ รวมถึงช่วยให้นักดาราศาสตร์เข้าใจกระบวนการกำเนิดระบบสุริยะทั้งของเราและที่อื่นได้ดียิ่งขึ้น

ที่มา: