สมาคมดาราศาสตร์ไทย

ดาวสามรุ่นในกระจุกดาวนายพราน

ดาวสามรุ่นในกระจุกดาวนายพราน

31 ก.ค. 2560
รายงานโดย: วิมุติ วสะหลาย (wimut@hotmail.com)
เนบิวลานายพราน น่าจะเป็นเนบิวลาที่เป็นที่รู้จักกันมากที่สุด ด้วยรูปร่างที่สวยงามและมีความสว่างจนมองเห็นด้วยตาเปล่า นอกจากนี้ยังเป็นเนบิวลาที่มีการศึกษามากที่สุดแห่งหนึ่งบนท้องฟ้าด้วย แต่นั่นก็ไม่ได้หมายความว่าเนบิวลานี้จะหมดความลี้ลับไป ล่าสุดนักดาราศาสตร์ต้องประหลาดใจเมื่อพบว่าดาวฤกษ์ในเนบิวลาแห่งนี้ไม่ได้เกิดพร้อมกัน หากแต่เกิดต่างเวลากันถึงสามรุ่น

เนบิวลานายพรานเป็นบริเวณกำเนิดดาวฤกษ์ที่อยู่ใกล้โลกที่สุด อยู่ห่างออกไปประมาณ 1,350 ปีแสงในกลุ่มดาวนายพราน ภายในม่านแก๊สของเนบิวลามีดาวฤกษ์กลุ่มหนึ่งที่เพิ่งกำเนิดขึ้นมา  เป็นกระจุกดาวที่มีชื่อว่ากระจุกดาวเนบิวลานายพราน

นักดาราศาสตร์จากหอดูดาวยุโรปซีกใต้หรืออีเอสโอได้ใช้กล้องโอเมกาแคมที่ติดอยู่กับกล้องวีเอสทีของหอดูดาวปารานัลของอีเอสโอในชิลีวัดความส่องสว่างและสเปกตรัมของดาวในกระจุกดาวนี้อย่างละเอียดเพื่อนำไปใช้คำนวณหาอายุและมวลของดาว แล้วก็ต้องพบว่าดาวในกระจุกดาวนี้มีอายุต่างกันถึงสามวัย ช่วงอายุห่างกันไม่ถึงสามล้านปี

นั่นหมายความว่ากระบวนการให้กำเนิดดาวฤกษ์ในเนบิวลานายพรานเกิดขึ้นเป็นสามระลอก ไม่ใช่เกิดขึ้นครั้งเดียวดังนี้เคยเข้าใจกัน 

นักวิจัยคณะดังกล่าวยังได้พิจารณาความเป็นไปได้อื่นที่ทำให้สีและความสว่างของดาวที่สำรวจพบในกระจุกดาวนี้แสดงอายุที่หลากหลายออกมา เช่นหากดาวบางดวงมีดาวสหายอยู่ข้าง ๆ โคจรรอบกันและกันเป็นดาวคู่ใกล้ โคจรรอบกันด้วยวงโคจรที่เล็กมากจนกล้องโอเมกาแคมแยกแยะไม่ได้และมองว่าเป็นดาวเดี่ยว ก็อาจทำให้ดาวนั้นดูมีสีค่อนไปทางแดงและสว่างขึ้น ซึ่งเป็นผลจากการกระทำของดาวสหาย ไม่ใช่สีและความสว่างที่แท้จริงของดาวเอง หากเป็นเช่นนั้นก็จะทำให้ตีความอายุคลาดเคลื่อนไปได้

แต่จากการวิเคราะห์สเปกตรัมและการหมุนรอบตัวเองของดาวแล้ว นักวิจัยคณะดังกล่าวเชื่อว่าสีและความสว่างที่วัดได้ไม่ได้เกิดจากการกระทำของดาวสหายแน่นอน 

"นี่เป็นผลการวิจัยที่สำคัญมาก" มอนิกา ปีเตอร์-กอตเซนส์ นักดาราศาสตร์จากอีเอสโอและเป็นหนึ่งในนักวิจัยคณะนี้กล่าว "การที่พบว่าดาวฤกษ์ในกระจุกดาวหนึ่งเกิดขึ้นมาไม่พร้อมกันอาจหมายความว่าเราต้องมาทำความเข้าใจเกี่ยวกับการกำเนิดของดาวฤกษ์ในกระจุกดาวเสียใหม่แล้ว"

เนบิวลานายพราน <wbr>อยู่ห่างจากโลก <wbr>1,350 <wbr>ปีแสง <wbr>เป็นบริเวณกำเนิดดาวฤกษ์ที่อยู่ใกล้โลกมากที่สุด<br />

เนบิวลานายพราน อยู่ห่างจากโลก 1,350 ปีแสง เป็นบริเวณกำเนิดดาวฤกษ์ที่อยู่ใกล้โลกมากที่สุด
(จาก G. Beccari/ESO)

ตำแหน่งของดาวฤกษ์ในกระจุกดาวเนบิวลานายพราน <wbr>แสดงอายุที่ต่างกัน <wbr>ดาวที่กากบาทสีน้ำเงินมีอายุมากที่สุด <wbr>รองลงมาคือดาวที่มีกากบาทสีเขียว <wbr>ดาวที่มีกากบาทสีแดงมีอายุน้อยที่สุด<br />

ตำแหน่งของดาวฤกษ์ในกระจุกดาวเนบิวลานายพราน แสดงอายุที่ต่างกัน ดาวที่กากบาทสีน้ำเงินมีอายุมากที่สุด รองลงมาคือดาวที่มีกากบาทสีเขียว ดาวที่มีกากบาทสีแดงมีอายุน้อยที่สุด
(จาก G. Beccari/ESO)

ที่มา: