จันทรุปราคาคืนวันสิ้นปี 2552

คืนวันพฤหัสบดีที่ 31 ธันวาคม 2552 ซึ่งเป็นคืนส่งท้ายปีเก่าต้อนรับปีใหม่ จะเกิดจันทรุปราคาเห็นได้ทั่วประเทศ จันทรุปราคามี 3 ชนิด ได้แก่ จันทรุปราคาเต็มดวง จันทรุปราคาบางส่วน และจันทรุปราคาเงามัว จันทรุปราคาเต็มดวงหมายถึงจันทรุปราคาที่ดวงจันทร์เข้าไปในเงามืดหมดทั้งดวง ดวงจันทร์มืดสลัวลงมาก และมีสีส้มหรือน้ำตาล จันทรุปราคาบางส่วนเกิดเมื่อดวงจันทร์ถูกเงามืดของโลกบดบังเพียงบางส่วนของดวง ส่วนจันทรุปราคาเงามัวเกิดขึ้นเมื่อดวงจันทร์ผ่านเข้าไปในเงามัวเท่านั้น จันทรุปราคาชนิดสุดท้ายนี้สังเกตเห็นการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นกับดวงจันทร์ได้ยากจึงไม่ค่อยน่าสนใจ


ปรากฏการณ์ครั้งนี้เกิดขึ้นขณะดวงจันทร์อยู่ในกลุ่มดาวคนคู่ จันทรุปราคาเริ่มขึ้นเมื่อดวงจันทร์สัมผัสเงามัวในเวลา 00:17 น. (เข้าสู่วันที่ 1 มกราคม 2553) แม้ว่าจันทรุปราคาได้เริ่มขึ้นแล้ว แต่ขณะนั้นจะยังไม่เห็นการเปลี่ยนแปลงใด ๆ คาดว่าน่าจะเริ่มสังเกตเห็นพื้นผิวดวงจันทร์คล้ำลงเล็กน้อยตั้งแต่เวลาประมาณ 01:20 น. จันทรุปราคาบางส่วนเริ่มขึ้นในเวลา 01:53 น. สังเกตได้ว่าขอบดวงจันทร์ด้านซ้ายมือจะคล้ำมากและเริ่มแหว่ง

เวลา 02:23 น. ดวงจันทร์เข้าไปในเงาลึกที่สุด ขอบดวงจันทร์ด้านทิศใต้ซึ่งอยู่ทางซ้ายมือเมื่อแหงนหน้าขึ้นมองไปบนฟ้า จะถูกเงามืดของโลกบังไปเพียงราว 8% วัดตามแนวเส้นผ่านศูนย์กลางดวงจันทร์ ขณะนั้นดวงจันทร์มีมุมเงยเหนือขอบฟ้าประมาณ 60 องศา หลังจากนั้นดวงจันทร์จะเคลื่อนออกจากเงาโลก กลับมาเต็มดวงในเวลา 02:53 น. แต่เนื่องจากดวงจันทร์ยังอยู่ในเงามัว เราจึงเห็นพื้นผิวดวงจันทร์หมองคล้ำอยู่เล็กน้อยต่อไปอีกจนถึงเวลาประมาณ 03:20 น. จันทรุปราคาครั้งนี้สิ้นสุดอย่างสมบูรณ์เมื่อดวงจันทร์ทั้งดวงออกจากเงามัวในเวลา 04:28 น.




ส่วนอื่น ๆ ของโลกที่เห็นปรากฏการณ์ครั้งนี้พร้อมประเทศไทย ได้แก่ ทวีปยุโรป แอฟริกา เอเชีย และตะวันตกของออสเตรเลีย ประเทศในเอเชียและออสเตรเลียเห็นจันทรุปราคาในเช้ามืดวันที่ 1 มกราคม 2553 ขณะดวงจันทร์เคลื่อนต่ำลงบนท้องฟ้าทิศตะวันตก ส่วนยุโรปและแอฟริกาจะเห็นจันทรุปราคาในค่ำวันที่ 31 ธันวาคม ขณะดวงจันทร์กำลังเคลื่อนสูงขึ้นไปบนท้องฟ้าทิศตะวันออก

จันทรุปราคาในช่วงรอยต่อของปี

จันทรุปราคาในช่วงรอยต่อของปีตามปฏิทินสากลและเวลาท้องถิ่น คือในคืนวันที่ 31 ธันวาคม หรือเช้ามืดวันที่ 1 มกราคม เกิดขึ้นยากมาก ถ้าคิดเฉพาะจันทรุปราคาเงามืด (แบบบางส่วนและเต็มดวง) ประเทศไทยเคยเกิดขึ้นล่าสุดเมื่อ 31 ธันวาคม ค.ศ. 1656 ในสมัยกรุงศรีอยุธยาซึ่งเป็นยุคที่เรายังไม่ใช้ปฏิทินสากล

จันทรุปราคาคืนวันที่ 31 ธันวาคม 2552 จึงเป็นครั้งแรกในประวัติศาสตร์ไทยที่เกิดจันทรุปราคาในคืนวันสิ้นปีนับตั้งแต่เปลี่ยนมาใช้ปฏิทินสากล ครั้งถัดไปจะเกิดในคืนวันสิ้นปี พ.ศ. 2571 เป็นครั้งที่น่าสนใจอย่างยิ่งและต้องบันทึกไว้ในประวัติศาสตร์ เพราะจากผลการคำนวณพบว่าดวงจันทร์จะถูกเงาโลกบังหมดทั้งดวงเป็นจันทรุปราคาเต็มดวงระหว่างเวลา 23:16 - 00:28 น. ดังนั้นการนับถอยหลังเข้าสู่ปีใหม่ พ.ศ. 2572 ในประเทศไทยและประเทศในเขตเวลาเดียวกัน เช่น ลาว กัมพูชา เวียดนาม อินโดนีเซียตะวันตก บางส่วนของมองโกเลีย ตอนกลางของรัสเซีย จะกระทำระหว่างที่กำลังเกิดจันทรุปราคาเต็มดวงบนท้องฟ้า

มีข้อสังเกตว่า พ.ศ. 2571 ห่างจาก พ.ศ. 2552 เป็นระยะเวลา 19 ปี ซึ่งตรงกับวัฏจักรดวงจันทร์หรือวัฏจักรเมตอน (Metonic cycle) ที่ทุก ๆ 19 ปี ดิถีจันทร์จะกลับมาซ้ำเดิมในวันและเดือนเดียวกันในปฏิทิน หลังจากผ่านพ้นปี 2571 ไปแล้ว อีกเกือบ 400 ปี ประเทศไทยจึงจะเกิดจันทรุปราคาในช่วงรอยต่อของปีอีกครั้งในวันสิ้นปี พ.ศ. 2943 (เป็นจันทรุปราคาบางส่วนในช่วงใกล้เช้ามืดวันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2944)

หมายเหตุ:

●คาบการหมุนรอบตัวเองของโลกเปลี่ยนแปลงอย่างช้า ๆ ทำให้เวลาเกิดคราสสำหรับเหตุการณ์ในอนาคตมีโอกาสคลาดเคลื่อนได้ (ยิ่งไกลจากปัจจุบันมาก ยิ่งมีโอกาสคลาดเคลื่อนสูง)
●เวลาประเทศไทย ใช้เวลาตามเขตเวลาซึ่งเร็วกว่าเวลาสากล 7 ชั่วโมง

ปีหน้ามีจันทรุปราคาที่เห็นได้ในประเทศไทยเพียงครั้งเดียว เป็นจันทรุปราคาบางส่วนในช่วงหัวค่ำของวันเสาร์ที่ 26 มิถุนายน 2553 ซึ่งตรงกับวันสุนทรภู่ ปรากฏการณ์ดำเนินอยู่ในระหว่างที่ดวงอาทิตย์ตกและดวงจันทร์ขึ้นบนท้องฟ้าประเทศไทย