สมาคมดาราศาสตร์ไทย

หลากหลายความเห็นกับร่องธารบนดาวอังคาร

หลากหลายความเห็นกับร่องธารบนดาวอังคาร

21 มี.ค. 2544
รายงานโดย: วิมุติ วสะหลาย (wimut@hotmail.com)
เมื่อกลางปี 2543 ยานมาร์สโกลบัลเซอร์เวเยอร์ได้เปิดเผยภาพพื้นผิวดาวอังคารชุดหนึ่ง เป็นภาพของสภาพภูมิประเทศที่เป็นเชื่อว่าน่าจะเกิดจากการกระทำของน้ำใต้ดิน และที่น่าตื่นเต้นก็คือเป็นกระบวนการที่เกิดขึ้นเมื่อไม่นานมานี้ (อ่าน มาร์สโกลบัลเซอร์เวเยอร์พบน้ำบนดาวอังคาร/กรกฎาคม 2543) ทฤษฎีนี้สนับสนุนโดย ไมเคิล ซี. มาลิน และ เคนเนท เอดเจตต์ จากบริษัท เมลิน สเปซ ไซนซ์ ซิสเต็มส์ ซึ่งเป็นผู้เผยแพร่ภาพ แต่นักดาราศาสตร์ดาวเคราะห์หลายคนได้ตั้งข้อสงสัยว่าสิ่งที่ทำให้เกิดร่องรอยดังกล่าวอาจไม่ใช่น้ำก็ได้ 

ในที่ประชุมวิทยาศาสตร์ดาวเคราะห์และดวงจันทร์ที่ฮูสตันที่จัดขึ้นเมื่อกลางเดือนมีนาคมที่ผ่านมา ได้มีการอภิปรายกันอย่างกว้างขวางเพื่ออธิบายการเกิดร่องธารบนดาวอังคาร ปาสคาล ลี จากศูนย์วิจัยเอมส์เชื่อว่าน้ำเป็นตัวทำให้เกิดร่องธารนี้จริง แต่เป็นน้ำเหนือดิน ไม่ใช่น้ำใต้ดิน โดยได้ยกตัวอย่างภาพของเกาะเดวอนของประเทศแคนาดาซึ่งอยู่ในเขตขั้วโลก พบว่าเกาะนี้มีร่องธารจำนวนมากตามผนังของหุบเขาซึ่งคล้ายคลึงกับที่พบในภาพจากมาร์สโกลบัลเซอร์เวเยอร์มาก บนเกาะแห่งนี้ ทุก ๆ ปีหิมะและน้ำแข็งจะเกาะและสะสมอยู่ตามร่องหรือรอยแตกของผาหินในฤดูหนาว พอถึงฤดูร้อนก็จะละลายไป กระบวนการที่เกิดขึ้นครั้งแล้วครั้งเล่า หน้าผาจึงค่อย ๆ สึกกร่อนลง และร่องธารก็ถูกขยายให้กว้างขึ้นเรื่อย ๆ ยิ่งกว่านั้นยังพบว่าแผ่นน้ำแข็งที่ละลายทีหลังคือส่วนที่อยู่บนผาที่หันออกจากดวงอาทิตย์ ซึ่งตรงกับตำแหน่งที่เกิดร่องธารบนผนังหลุมของดาวอังคารเป็นอย่างดี

นิก ฮอฟฟ์แมน จาก มหาวิทยาลัย ลา โทรบ เห็นขัดแย้ง เขาคิดว่ากระบวนการนี้ไม่ได้เกิดขึ้นจากน้ำ แต่เกิดขึ้นจากคาร์บอนไดออกไซด์แข็ง (น้ำแข็งแห้ง) ซึ่งจะแข็งเป็นของแข็งในฤดูหนาว เมื่อถึงฤดูใบไม้ผลิจะระเหิดโดยเริ่มจากด้านล่าง เมื่อถึงตอนนั้นแรงดันจากก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์จะประพฤติตัวเหมือนกับสารหล่อลื่น ทำให้แผ่นน้ำแข็งแห้งลื่นไถลลงมาปะปนกับก้อนหินตามทางลาด ทฤษฎีนี้ใช้ได้กับร่องธารที่เกิดขึ้นในยุคปัจจุบันบริเวณขั้วดาวได้ด้วย เพราะบริเวณขั้วดาวอังคารยังคงมีการแข็งตัวสะสมและระเหิดออกของคาร์บอนไดออกไซด์ทุก ๆ ปี

อย่างไรก็ตาม เอดเจตต์ ให้ข้อสังเกตว่าร่องธารหลายแหล่งที่พบนี้เกิดขึ้นที่ระดับความลึกระดับหนึ่งเท่านั้น ซึ่งหมายความว่าสิ่งที่ทำให้เกิดร่องธารน่าจะเกิดจากใต้ดิน แต่ถึงอย่างนั้น เขาก็ยอมรับว่าแนวคิดของเขาที่ว่าร่องธารบนดาวอังคารเกิดจากน้ำใต้ดินดันออกมาจากผนังหินนั้นก็ยังไม่ใช่คำอธิบายที่ดีที่สุด 

นักดาราศาสตร์ยังคงถกเถียงเพื่อหาคำตอบอยู่ว่าร่องธารที่พบบนดาวอังคารที่ถ่ายได้โดยมาร์สโกลบัลเซอร์เวเยอร์นี้เกิดขึ้นได้อย่างไร บางคนเชื่อว่าอาจไม่ได้เกิดจากน้ำก็ได้ (ภาพจาก NASA/JPL/Malin Space Science Systems, Inc)

นักดาราศาสตร์ยังคงถกเถียงเพื่อหาคำตอบอยู่ว่าร่องธารที่พบบนดาวอังคารที่ถ่ายได้โดยมาร์สโกลบัลเซอร์เวเยอร์นี้เกิดขึ้นได้อย่างไร บางคนเชื่อว่าอาจไม่ได้เกิดจากน้ำก็ได้ (ภาพจาก NASA/JPL/Malin Space Science Systems, Inc)

ที่มา: