สมาคมดาราศาสตร์ไทย

วัตถุต่างด้าวดวงใหม่

วัตถุต่างด้าวดวงใหม่

3 ก.ค. 2568
รายงานโดย: วิมุติ วสะหลาย (wimut@hotmail.com)
เมื่อปี 2560 วงการดาราศาสตร์ได้ตื่นเต้นกับวัตถุที่ค้นพบดวงใหม่ที่มีชื่อว่า โอมูอามูอา ('Oumuamua) วัตถุดวงนี้มีความน่าสนใจหลายอย่าง อย่างแรกคือ มีรูปร่างรียาวเหมือนซิการ์ ซึ่งเป็นสิ่งที่ไม่มีใครเคยพบมาก่อน และอย่างที่สอง การตรวจสอบเส้นทางการเคลื่อนที่พบว่า โอมูอามูอาไม่ได้โคจรรอบดวงอาทิตย์ แต่เพียงผ่านเข้ามาใกล้แล้ววกกลับไปโดยไม่กลับมาอีก นั่นหมายความว่าวัตถุดวงนี้มีต้นกำเนิดมาจากที่อื่น แล้วบังเอิญผ่านเข้ามาเท่านั้น นับเป็นวัตถุจากนอกระบบสุริยะดวงแรกที่พบ 

ในทางดาราศาสตร์ เรียกวัตถุประเภทนี้ว่า วัตถุระหว่างดาว (interstellar object) เพราะวัตถุจำพวกนี้ไม่ได้เป็นบริวารของดาวฤกษ์ดวงใด จึงใช้เวลาส่วนใหญ่ในการรอนแรมไปในความเวิ้งว้างของอวกาศระหว่างดวงดาว แต่ดูเหมือนโดยทั่วไปผู้คนเรียกว่า "วัตถุจากนอกระบบสุริยะ" มากกว่าเพราะเห็นภาพชัดเจนกว่า

ต่อมาในปี 2562 นักดาราศาสตร์ก็พบวัตถุจากนอกระบบสุริยะดวงที่สอง นั่นคือ ดาวหางบอริซอฟ (2I/Borisov)

เมื่อวันที่ กรกฎาคมที่ผ่านมา ศูนย์ศึกษาวัตถุใกล้โลกของนาซาและจากศูนย์ดาวเคราะห์น้อยของสหพันธ์ดาราศาสตร์สากลก็ประกาศการค้นพบวัตถุจากนอกระบบสุริยะดวงใหม่อีกดวงหนึ่ง เป็นการค้นพบจากข้อมูลที่ถ่ายไว้ระหว่างวันที่ 25-29 มิถุนายน โดยโครงการแอตลัส (ATLAS--Asteroid Terrestrial-impact Last Alert System) ซึ่งเป็นโครงการค้นหาวัตถุแปลกปลอมในอวกาศโดยใช้กล้องโทรทรรศน์ในฮาวายและแอฟริกาใต้ 
 
จากการคำนวณการเคลื่อนที่ พบว่าวัตถุดวงนี้เคลื่อนที่พุ่งเข้ามายังระบบสุริยะชั้นในด้วยความเร็ว 245,000 กิโลเมตรต่อชั่วโมง ด้วยวิถีและความเร็วระดับนี้ นักดาราศาสตร์เชื่อว่ามันไม่โคจรรอบดวงอาทิตย์แน่นอน นั่นหมายความว่านี่เป็นวัตถุระหว่างดาวอีกดวงหนึ่ง นับเป็นดวงที่สามที่ค้นพบได้ต่อจากโอมูอามูอาและบอริซอฟ 

เดิมวัตถุนี้มีชื่อว่า เอ 11 พีแอล แซด (A11pl3Z) ปัจจุบันได้ชื่อตามระบบแล้วว่า ไอ/แอตลัส (3I/ATLAS)  อักษร ในชื่อเป็นตัวระบุว่าเป็นวัตถุระหว่างดาว (interstellar)

แม้จะได้รับการจัดว่าเป็น วัตถุใกล้โลก แต่ก็ยืนยันได้ว่า ไอ/แอตลัส จะไม่ชนโลกอย่างแน่นอน

นักดาราศาสตร์ค้นพบวัตถุต่างด้าวดวงใหม่ มีชื่อว่า เอ 11 พีแอล แซด (A11pl3Z)   (จาก David Rankin/Catalina Sky Survey)


การประเมินขนาดเบื้องต้น คาดว่า ไอ/แอตลัส มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 10-20 กิโลเมตร ขึ้นกับว่าวัตถุนี้เป็นชนิดใด หากเป็นดาวหาง ซึ่งมีความสว่างมากกว่าวัตถุชนิดอื่นก็จะมีขนาดเล็ก หากเป็นดาวเคราะห์น้อยก็จะมีขนาดใหญ่ จนถึงขณะนี้วัตถุดวงนี้ยังอยู่ห่างเกินกว่าจะบอกได้ว่าเป็นวัตถุประเภทใด

แผนภูมิแสดงแนววิถีของ เอ 11 พีแอล แซด  (จาก David Rankin/Catalina Sky Survey)

ขณะนี้ ไอ/แอตลัส มีอันดับความสว่างอยู่ที่ 18.8 แต่จะสว่างขึ้นเรื่อย ๆ เพราะกำลังมุ่งหน้าเข้าสู่ระบบสุริยะชั้นใน วัตถุดวงนี้จะไปถึงจุดใกล้ดวงอาทิตย์ที่สุดในเดือนตุลาคมที่ระยะประมาณ หน่วยดาราศาสตร์ ในช่วงเวลานั้นจะมีความเร็วสูงสุดถึง 68 กิโลเมตรต่อวินาที หรือ 244,800 กิโลเมตรต่อชั่วโมง

จำนวนวัตถุต่างด้าวที่พบนี้เป็นเพียงส่วนน้อยเท่านั้น นักดาราศาสตร์เชื่อว่าตัวเลขที่แท้จริงย่อมมีมากกว่านี้มาก มีการประเมินว่า ณ เวลาหนึ่ง ๆ อาจมีวัตถุต่างด้าวผ่านเข้ามาในระบบสุริยะมากถึง 10,000 ดวงเลยทีเดียว เพียงแต่ส่วนใหญ่มีขนาดเล็ก และส่วนใหญ่ผ่านมาแล้วก็ผ่านไปโดยไม่มีใครทันตรวจพบ 

ตำแหน่งของ ไอ/แอตลัส ณ วันที่ กรกฎาคม 2568 

นักดาราศาสตร์คาดหวังว่า ด้วยความไวอันสุดล้ำในการตรวจจับวัตถุแปลกปลอมของกล้องวีรารูบินที่เพิ่งเข้าประจำการไปไม่กี่วันจะเผยจำนวนของวัตถุจำพวกนี้ได้มากขึ้นในเร็ว ๆ นี้