เป็นเวลานานมาแล้วที่มนุษย์มีความเชื่อว่าการเรียงตัวของสิ่งต่าง ๆ บนท้องฟ้า มีความสัมพันธ์กับการเกิดภัยพิบัติบนโลก 

หนึ่งในความสัมพันธ์นั้นคือ ดิถีของดวงจันทร์ (การเกิดข้างขึ้น ข้างแรม จันทร์ดับ จันทร์เพ็ญ) กับการเกิดแผ่นดินไหว โดยเชื่อว่าช่วงวันที่ใกล้จันทร์เพ็ญหรือจันทร์ดับ มีโอกาสเกิดแผ่นดินไหวมากกว่าช่วงอื่น

ทฤษฎีว่าจันทร์เพ็ญหรือจันทร์ดับกระตุ้นการเกิดแผ่นดินไหวมีเหตุผลที่ฟังดูเข้าที เพราะสองช่วงเวลาดังกล่าว โลก ดวงจันทร์ และดวงอาทิตย์ เรียงอยู่ในแนวเดียวกัน ช่วงเวลาที่วัตถุทั้งสามเรียงในแนวเดียวกันเป็นช่วงที่แรงน้ำขึ้นลงกระทำต่อโลกมากกว่าช่วงอื่น ซึ่งอาจกระตุ้นให้เกิดแผ่นดินไหวได้

แต่นักดาราศาสตร์ส่วนใหญ่ไม่เชื่อเช่นนั้น เพราะแรงที่ดวงจันทร์กับดวงอาทิตย์กระทำต่อโลกในช่วงเวลาดังกล่าวแทบไม่ต่างจากช่วงเวลาอื่น หากดิถีของดวงจันทร์จะมีผลต่อแผ่นดินไหวจริง ก็ควรมีหลักฐานเชิงสถิติสนับสนุนด้วย

แล้วใครว่าไม่มีเล่า?  ในช่วงไม่กี่สิบปีที่ผ่านมา มีงานวิจัยจำนวนหนึ่งที่บ่งชี้ว่าการเกิดแผ่นดินไหวมีความสัมพันธ์กับดิถีของดวงจันทร์ และยังมีความสัมพันธ์กับช่วงเวลาของปีด้วย

เช่นในปี 2546 เคยมีการศึกษาแผ่นดินไหวในไต้หวัน ก็พบความสัมพันธ์ระหว่างดิถีดวงจันทร์กับแผ่นดินไหวระดับเบา งานวิจัยหนึ่งในปี 2527 ก็พบว่าแผ่นดินไหวที่เกิดจากรอยเลื่อนซานแอนเดรียสในสหรัฐอเมริกามีแนวโน้มเพิ่มขึ้นในช่วงฤดูใบไม้ผลิ  และล่าสุดเมื่อสองปีก่อน ก็มีงานวิจัยสองฉบับที่สรุปว่าแผ่นดินไหวรุนแรงมักเกิดขึ้นช่วงใกล้จันทร์เพ็ญหรือจันทร์ดับ

หรือว่านักดาราศาสตร์คิดผิด?

ล่าสุด ซูซาน ฮัฟ จากกรมสำรวจธรณีวิทยาแห่งสหรัฐอเมริกาหรือยูเอสจีเอสได้ศึกษาความสัมพันธ์ของเหตุการณ์ทั้งสอง โดยขยายเวลาที่ใช้ในการศึกษาย้อนหลังไปไกลถึง ค.ศ. 1600 จนถึงปัจจุบัน ซึ่งในช่วงระยะเวลาดังกล่าวมีแผ่นดินไหวที่มีความรุนแรงตั้งแต่ระดับ 8 ขึ้นไปถึง 204 ครั้ง แล้วเทียบวันที่เกิดเข้ากับดิถีของดวงจันทร์ในขณะนั้น รวมถึงวันในรอบปีด้วย เพื่อดูว่ามีการความสัมพันธ์อย่างไร

ผลออกมาคือ วันที่เกิดแผ่นดินไหวเหล่านั้นกระจายโดยไม่มีการเกาะกลุ่มอย่างมีนัยสำคัญ หรือสรุปง่าย ๆ ก็คือ ไม่มีความสัมพันธ์ใด ๆ ระหว่างดิถีของดวงจันทร์หรือช่วงเวลาในรอบปีกับการเกิดแผ่นดินไหว 

ยิ่งกว่านั้น วันดิถีของดวงจันทร์ที่มีการเกิดแผ่นดินไหวมากที่สุดเกิดขึ้น 7 วันหลังจันทร์ดับ (ประมาณขึ้น 7 ค่ำ) ซึ่งเป็นช่วงที่โลก ดวงจันทร์ และดวงอาทิตย์ ไม่ได้เรียงในแนวเดียวกัน

"แรงน้ำขึ้นลงจากการเรียงตัวของดาวอาจมีส่วนเสริมในกระบวนการเกิดแผ่นดินไหวจริง แต่ก็น้อยมาก น้อยเกินกว่าจะเอามาใช้ในการพยากรณ์" ฮัฟอธิบาย "ดังนั้นการที่แผ่นดินไหวในอดีตบางครั้งเกิดขึ้นตรงกับช่วงจันทร์เพ็ญหรือจันทร์ดับ ก็ไม่ใช่เรื่องอะไรมากไปกว่าความบังเอิญ"

"ความเชื่อเดิมที่ฝังลึกในหัวของผู้คนคงไม่อาจลบเลือนไปได้ง่าย ๆ ดังนั้นคงไม่แปลกที่ในอนาคต หากเกิดแผ่นดินไหวรุนแรงเกิดขึ้นในช่วงจันทร์เพ็ญขึ้นมาอีก ก็คงมีคนออกมาพูดอีก ว่านี่ไง นี่ไง บอกแล้วว่าเกี่ยวกัน" ฮัฟกล่าวทิ้งท้าย