ดาวเคราะห์ในปี 2564

ดาวเคราะห์สว่างที่เห็นได้ง่ายด้วยตาเปล่าจากโลกมี 5 ดวง ได้แก่ ดาวพุธ ดาวศุกร์ ดาวอังคาร ดาวพฤหัสบดี และดาวเสาร์ ส่วนดาวยูเรนัสและเนปจูน ต้องอาศัยกล้องสองตาหรือกล้องโทรทรรศน์ นอกจากดาวเคราะห์แล้ว ยังสามารถส่องเห็นดาวบริวารได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ดาวบริวารของดาวพฤหัสบดีและดาวเสาร์


แผนภาพแสดงตำแหน่งดาวเคราะห์ตามมุมห่างจากดวงอาทิตย์ตลอดปี 2564 ช่วยให้เห็นภาพรวมคร่าว ๆ ของการปรากฏของดาวเคราะห์ในแต่ละวัน เส้นตรงกลางในแนวดิ่งคือตำแหน่งดวงอาทิตย์ แถบที่แผ่ออกไปสองข้างจากแนวกลางเป็นส่วนที่มีแสงอาทิตย์รบกวน แกนนอนบอกมุมห่างจากดวงอาทิตย์ แกนตั้งบอกวันในแต่ละเดือน แถบที่พาดในแนวเฉียงบอกขอบเขตของกลุ่มดาวจักรราศี เมื่อดาวเคราะห์อยู่ห่างจากดวงอาทิตย์ไปทางตะวันตก (ขวามือ) แสดงว่ามองเห็นได้ดีในเวลาเช้ามืด เมื่อดาวเคราะห์อยู่ห่างจากดวงอาทิตย์ไปทางตะวันออก (ซ้ายมือ) แสดงว่ามองเห็นได้ดีในเวลาหัวค่ำ ดาวเคราะห์วงนอกจะอยู่ตรงข้ามกับดวงอาทิตย์เมื่อทำมุม 180° แสดงว่าเป็นช่วงเวลาที่ดาวเคราะห์ดวงนั้นสว่างและใกล้โลกที่สุดในรอบปี

ดาวพุธ

ดาวพุธเป็นดาวเคราะห์วงใน อยู่ใกล้ดวงอาทิตย์ที่สุดและเคลื่อนที่เร็วที่สุดในระบบสุริยะ ด้วยมุมห่างจากดวงอาทิตย์ที่จำกัด คนบนโลกจึงมีโอกาสสังเกตดาวพุธได้เฉพาะในเวลาที่ท้องฟ้าไม่มืดสนิท ประเทศไทยเห็นดาวพุธได้เฉพาะในเวลาหัวค่ำหรือเช้ามืดเท่านั้น

ปี 2564 มีช่วงที่สังเกตดาวพุธได้ดีในเวลาเช้ามืดอยู่ 3 ช่วง ช่วงแรกตั้งแต่กลางเดือนกุมภาพันธ์ถึงปลายเดือนมีนาคม โดยดาวพุธจะอยู่ใกล้ดาวพฤหัสบดีและดาวเสาร์ ช่วงที่ 2 เริ่มตั้งแต่ปลายเดือนมิถุนายนถึงกลางเดือนกรกฎาคม และช่วงสุดท้ายเริ่มในกลางเดือนตุลาคมไปจนถึงกลางเดือนพฤศจิกายน ดาวพุธจะผ่านใกล้ดาวอังคารในช่วงท้าย ๆ โดยขึ้นเหนือขอบฟ้าขณะท้องฟ้าเริ่มสว่างแล้ว

ช่วงเวลาที่สังเกตดาวพุธได้ดีในเวลาหัวค่ำของปีนี้มี 4 ช่วง ช่วงแรกเริ่มตั้งแต่ต้นเดือนมกราคมถึงต้นเดือนกุมภาพันธ์ โดยดาวพุธจะอยู่ใกล้ดาวพฤหัสบดีและดาวเสาร์ ช่วงที่ 2 คือปลายเดือนเมษายนถึงต้นเดือนมิถุนายน ดาวพุธจะผ่านใกล้ดาวศุกร์และกระจุกดาวลูกไก่ ช่วงที่ 3 เริ่มตั้งแต่กลางเดือนสิงหาคมถึงปลายเดือนกันยายน โดยดาวพุธจะผ่านใกล้ดาวอังคาร ช่วงสุดท้ายเริ่มในกลางเดือนธันวาคม แล้วไปสิ้นสุดในกลางเดือนมกราคม 2565 โดยเป็นช่วงที่ดาวพุธจะผ่านใกล้ดาวศุกร์และดาวเสาร์

ดาวศุกร์

ดาวศุกร์เป็นดาวประกายพรึกอยู่บนท้องฟ้าด้านทิศตะวันออกในเวลาเช้ามืดต่อเนื่องมาจากปี 2563 ต้นเดือนมกราคมอยู่ในกลุ่มดาวคนแบกงู จากนั้นเข้าสู่กลุ่มดาวคนยิงธนู มีตำแหน่งอยู่ใกล้ขอบฟ้าในช่วงที่ท้องฟ้าเริ่มสว่าง ดาวศุกร์กำลังทำมุมเข้าใกล้ดวงอาทิตย์มากขึ้น คาดว่าจะสังเกตดาวศุกร์ในเวลาเช้ามืดได้ต่อไปจนถึงกลางเดือนกุมภาพันธ์ ซึ่งเป็นช่วงที่ดาวศุกร์เคลื่อนเข้าสู่กลุ่มดาวแพะทะเลและผ่านใกล้ดาวเสาร์กับดาวพฤหัสบดี หลังจากนั้นดาวศุกร์จะอยู่ใกล้ดวงอาทิตย์มากจนเริ่มสังเกตได้ยาก

ปลายเดือนมีนาคม ดาวศุกร์ผ่านตำแหน่งร่วมทิศแนววงนอก (ดวงอาทิตย์อยู่ระหว่างโลกกับดาวศุกร์) คาดว่าปลายเดือนเมษายน ดาวศุกร์จะเริ่มปรากฏเป็นดาวประจำเมืองบนท้องฟ้าเวลาหัวค่ำทางทิศตะวันตกในกลุ่มดาวแกะ ดาวพุธมาอยู่ใกล้ดาวศุกร์ในคืนวันที่ 25 เมษายน แต่อยู่ใกล้ขอบฟ้ามาก สังเกตได้ก็ต่อเมื่อขอบฟ้าด้านทิศตะวันตกเปิดโล่งและไม่มีเมฆบัง

หลายเดือนนับจากนี้ ดาวศุกร์จะทำมุมห่างดวงอาทิตย์มากขึ้นเรื่อย ๆ ต้นเดือนพฤษภาคมเข้าสู่กลุ่มดาววัวและอยู่ทางซ้ายมือของกระจุกดาวลูกไก่ คืนวันที่ 29 พฤษภาคม ดาวพุธผ่านมาใกล้ดาวศุกร์อีกครั้ง ต้นเดือนมิถุนายน ดาวศุกร์เข้าสู่กลุ่มดาวคนคู่ ปลายเดือนย้ายเข้าสู่กลุ่มดาวปู โดยคืนวันที่ 3 กรกฎาคม ดาวศุกร์จะปรากฏอยู่ท่ามกลางดาวฤกษ์ในกระจุกดาวรังผึ้ง

กลางเดือนกรกฎาคม เป็นช่วงที่ดาวศุกร์เข้าสู่กลุ่มดาวสิงโตและผ่านใกล้ดาวอังคาร คืนวันที่ 12 กรกฎาคม จันทร์เสี้ยวจะมาอยู่ใกล้ดาวเคราะห์ทั้งสอง ก่อนที่ดาวศุกร์กับดาวอังคารจะใกล้กันที่สุดในคืนวันถัดไปที่ระยะเชิงมุม 0.5° ดาวศุกร์ทำมุมห่างดวงอาทิตย์มากขึ้นเรื่อย ๆ จนห่างที่สุดในวันที่ 30 ตุลาคม ตลอดช่วง 4 เดือนนี้ ดาวศุกร์เคลื่อนผ่านกลุ่มดาวสิงโต หญิงสาว คันชั่ง แมงป่อง และคนแบกงู โดยผ่านใกล้ดาวหัวใจสิงห์ในวันที่ 22 กรกฎาคม ดาวรวงข้าวในวันที่ 5 กันยายน และดาวแอนทาเรสหรือดาวปาริชาตในวันที่ 16 ตุลาคม

ต้นเดือนพฤศจิกายน ดาวศุกร์ย้ายเข้าสู่กลุ่มดาวคนยิงธนู ครึ่งหลังของเดือนธันวาคมจะสังเกตได้ว่าดาวศุกร์ทำมุมเข้าใกล้ดวงอาทิตย์มากขึ้นอย่างรวดเร็ว ปลายเดือนดาวพุธจะมาปรากฏอยู่ทางซ้ายมือของดาวศุกร์ มีโอกาสสังเกตดาวศุกร์ได้จนถึงต้นเดือนมกราคม 2565 หลังจากนั้นดาวศุกร์จะเข้าใกล้ดวงอาทิตย์มากจนสังเกตได้ยาก

ดาวอังคาร

ดาวอังคารมีวงโคจรอยู่ถัดไปจากโลกตามระยะห่างจากดวงอาทิตย์ ช่วงที่สังเกตดาวอังคารได้ดีที่สุดคือขณะที่ดาวอังคารอยู่ใกล้โลก ตรงกับช่วงที่ดาวอังคารอยู่ที่ตำแหน่งตรงข้ามกับดวงอาทิตย์ เกิดขึ้นเฉลี่ยทุก 2 ปี 2 เดือน วงโคจรของดาวอังคารที่เป็นวงรี ทำให้ดาวอังคารอยู่ห่างโลกไม่เท่ากันในการเข้าใกล้แต่ละครั้ง หากวันที่ดาวอังคารอยู่ตรงข้ามกับดวงอาทิตย์ใกล้เคียงกับวันที่ผ่านจุดใกล้ดวงอาทิตย์ที่สุด ดาวอังคารจะมีขนาดใหญ่และสว่างมากเป็นพิเศษ ส่วนใหญ่ดาวอังคารที่ปรากฏในกล้องโทรทรรศน์จะมีขนาดเล็ก ไม่สามารถสังเกตเห็นร่องรอยบนพื้นผิวได้ มีเวลาไม่กี่เดือนเท่านั้นที่ดาวอังคารจะใกล้โลกจนใหญ่พอสำหรับการสังเกตรายละเอียดบนพื้นผิว

พ.ศ. 2564 เป็นปีที่ดาวอังคารไม่ได้ผ่านจุดตรงข้ามกับดวงอาทิตย์ ทำให้มีความสว่างน้อยและมีขนาดเล็กเมื่อดูผ่านกล้องโทรทรรศน์กำลังขยายสูง ช่วงแรกของปี ดาวอังคารอยู่บนท้องฟ้าเวลาหัวค่ำโดยอยู่สูงเหนือศีรษะในเวลาพลบค่ำ วันที่ 5 มกราคม ดาวอังคารออกจากกลุ่มดาวปลาเข้าสู่กลุ่มดาวแกะ คืนวันที่ 20 มกราคม ดาวอังคารจะอยู่ใกล้ดาวยูเรนัสที่ระยะห่าง 1.6° สังเกตได้ดีในกล้องสองตาและกล้องโทรทรรศน์ โดยดาวยูเรนัสอยู่ทางทิศใต้ของดาวอังคาร

ปลายเดือนกุมภาพันธ์ ดาวอังคารเข้าสู่กลุ่มดาววัว คืนวันที่ 4 มีนาคม ผ่านใกล้กระจุกดาวลูกไก่ที่ระยะ 3 องศา ค่ำวันที่ 17 เมษายน จันทร์เสี้ยวจะบังดาวอังคารให้สังเกตได้ทั่วประเทศ ปลายเดือนดาวอังคารย้ายเข้าสู่กลุ่มดาวคนคู่ และเข้าสู่กลุ่มดาวปูในเดือนมิถุนายน คืนวันที่ 23 และ 24 มิถุนายน จะสังเกตเห็นดาวอังคารอยู่ในกระจุกดาวรังผึ้ง

ก่อนจะถึงกลางเดือนกรกฎาคม ดาวอังคารเข้าสู่กลุ่มดาวสิงโต ดาวศุกร์มาอยู่ใกล้ที่สุดในคืนวันที่ 13 กรกฎาคม โดยมองเห็นอยู่บนท้องฟ้าทิศตะวันตกในเวลาหัวค่ำ ปลายเดือนดาวอังคารผ่านใกล้ดาวหัวใจสิงห์ ใกล้ที่สุดในคืนวันที่ 29 และ 30 กรกฎาคม ที่ระยะห่าง 0.7° เราจะมีเวลาสังเกตดาวอังคารได้น้อยลงเรื่อย ๆ เนื่องจากดาวอังคารทำมุมเข้าใกล้ดวงอาทิตย์มากขึ้น อาจสังเกตดาวอังคารได้จนถึงปลายเดือนสิงหาคม โดยวันที่ 18 และ 19 สิงหาคม ดาวพุธจะมาอยู่ใกล้ดาวอังคาร

ปลายเดือนสิงหาคมเป็นต้นไป ดาวอังคารจะหายไปจากท้องฟ้าเวลากลางคืน อยู่ร่วมทิศกับดวงอาทิตย์ในวันที่ 8 ตุลาคม ต้นเดือนพฤศจิกายน ดาวอังคารทำมุมห่างจากดวงอาทิตย์มากพอให้สังเกตได้อีกครั้งบนท้องฟ้าทิศตะวันออกในเวลาเช้ามืด แต่ยังอยู่ใกล้ขอบฟ้าเมื่อท้องฟ้าเริ่มสว่าง ขณะนั้นดาวอังคารอยู่ในกลุ่มดาวหญิงสาว เช้ามืดวันที่ 11 พฤศจิกายน ดาวพุธซึ่งสว่างกว่าจะปรากฏทางซ้ายมือของดาวอังคาร วันถัดไปดาวอังคารเข้าสู่กลุ่มดาวคันชั่ง ทำมุมห่างดวงอาทิตย์มากขึ้นอย่างช้า ๆ เช้ามืดวันที่ 3 ธันวาคม จันทร์เสี้ยวบาง ๆ อยู่ใกล้ดาวอังคารที่ระยะห่างเพียง 1° กลางเดือนธันวาคม ดาวอังคารเข้าสู่กลุ่มดาวแมงป่อง และย้ายเข้าสู่กลุ่มดาวคนแบกงูเมื่อใกล้สิ้นเดือน

ดาวพฤหัสบดี

ต้นปียังคงสามารถสังเกตดาวพฤหัสบดีและดาวเสาร์อยู่ใกล้กันได้ โดยทั้งคู่ปรากฏเหนือขอบฟ้าทิศตะวันตกในเวลาพลบค่ำและอยู่ในทิศทางของกลุ่มดาวแพะทะเล ดาวเคราะห์ขนาดใหญ่ทั้งสองดวงปรากฏใกล้กันมากที่สุดเมื่อปลายเดือนธันวาคม 2563 ปีนี้จึงห่างกันมากขึ้นทุกวัน อาจสังเกตในเวลาหัวค่ำต่อไปได้ถึงราวกลางเดือนมกราคม 2564 หลังจากนั้นจะอยู่ใกล้ดวงอาทิตย์มากจนเริ่มสังเกตได้ยาก

ก่อนที่ดาวพฤหัสบดีและดาวเสาร์จะหายลับไปจากท้องฟ้าเวลาหัวค่ำ คืนวันที่ 9-12 มกราคม ดาวพุธจะผ่านมาอยู่ใกล้ ๆ อาจต้องใช้กล้องสองตาและท้องฟ้าด้านทิศตะวันตกที่เปิดโล่ง ไม่มีสิ่งใดบดบัง จึงจะสังเกตเห็นได้

ดาวพฤหัสบดีอยู่ร่วมทิศกับดวงอาทิตย์ในวันที่ 29 มกราคม หลังจากนั้น ราวกลางเดือนกุมภาพันธ์ ดาวพฤหัสบดีมีมุมห่างจากดวงอาทิตย์มากพอจนเริ่มปรากฏใกล้ขอบฟ้าในเวลาเช้ามืดทางทิศตะวันออก เยื้องไปทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ เช้ามืดวันที่ 11 และ 12 กุมภาพันธ์ ดาวศุกร์กับดาวพฤหัสบดีจะอยู่ใกล้กัน แต่มีตำแหน่งใกล้ขอบฟ้า ดาวพุธที่เริ่มปรากฏในเวลาเช้ามืดก็มาอยู่ใกล้กันด้วย โดยผ่านใกล้ดาวพฤหัสบดีสองครั้ง ครั้งแรกในวันที่ 15 กุมภาพันธ์ ครั้งที่ 2 ในวันที่ 5 มีนาคม ครั้งแรกอยู่ห่างกันและสังเกตได้ยากกว่า เนื่องจากดาวพุธยังไม่สว่างนัก

ปลายเดือนเมษายน ดาวพฤหัสบดีจะออกจากกลุ่มดาวแพะทะเลแล้วเคลื่อนเข้าสู่กลุ่มดาวคนแบกหม้อน้ำ กลางเดือนพฤษภาคม ดาวพฤหัสบดีทำมุม 90° โดยอยู่ห่างไปทางทิศตะวันตกของดวงอาทิตย์ จึงเห็นดาวพฤหัสบดีอยู่สูงที่สุดบนท้องฟ้าทิศใต้ขณะดวงอาทิตย์ขึ้น กลางเดือนมิถุนายน ดาวพฤหัสบดีเริ่มหยุดนิ่งแล้วเคลื่อนที่ถอยหลังในมุมมองจากโลก

วันที่ 20 สิงหาคม 2564 ดาวพฤหัสบดีผ่านตำแหน่งตรงข้ามกับดวงอาทิตย์และใกล้โลกที่สุดในรอบปี สว่างที่โชติมาตร –2.9 เป็นช่วงที่ดาวพฤหัสบดีถอยไปอยู่ในกลุ่มดาวแพะทะเล เมื่อดาวเคราะห์วงนอกอยู่ตรงข้ามกับดวงอาทิตย์จะสามารถสังเกตได้ตลอดทั้งคืน กลางเดือนตุลาคม ดาวพฤหัสบดีเริ่มหยุดนิ่งแล้วเคลื่อนที่เดินหน้าในมุมมองจากโลก

กลางเดือนพฤศจิกายน ดาวพฤหัสบดีทำมุม 90° โดยห่างไปทางทิศตะวันออกของดวงอาทิตย์ จึงเห็นดาวพฤหัสบดีอยู่สูงบนท้องฟ้าทิศใต้ในเวลาหัวค่ำ กลางเดือนธันวาคม ดาวพฤหัสบดีย้ายเข้าสู่กลุ่มดาวคนแบกหม้อน้ำ มองเห็นอยู่บนท้องฟ้าทิศตะวันตกต่อเนื่องทุกวันไปจนถึงเดือนกุมภาพันธ์ 2565

ดาวเสาร์

ดาวเสาร์อยู่ในกลุ่มดาวแพะทะเลตลอดปี 2564 ต้นเดือนมกราคมยังพอจะสังเกตได้ในเวลาหัวค่ำโดยอยู่ใกล้ดาวพฤหัสบดี หลังจากนั้นเข้าใกล้ดวงอาทิตย์จนสังเกตได้ยาก และจะผ่านตำแหน่งร่วมทิศกับดวงอาทิตย์ในวันที่ 24 มกราคม เมื่อถึงต้นเดือนกุมภาพันธ์ ดาวเสาร์ทำมุมห่างจากดวงอาทิตย์มากพอจนเริ่มปรากฏบนท้องฟ้าทิศตะวันออกในเวลาเช้ามืด ผ่านใกล้ดาวศุกร์ในวันที่ 6-7 กุมภาพันธ์ โดยอยู่ใกล้ขอบฟ้าท่ามกลางแสงอรุณ

ปลายเดือนกุมภาพันธ์ถึงต้นเดือนมีนาคม ซึ่งเป็นช่วงที่ดาวพุธ ดาวพฤหัสบดี และดาวเสาร์ เกาะกลุ่มอยู่ใกล้กัน ดาวเสาร์จะอยู่สูงเหนือขอบฟ้ามากกว่าดาวพุธและดาวพฤหัสบดี ต้นเดือนพฤษภาคม ดาวเสาร์ทำมุม 90° โดยอยู่ห่างไปทางทิศตะวันตกของดวงอาทิตย์ จึงเห็นอยู่สูงบนท้องฟ้าทิศใต้ในเวลารุ่งสาง

วันที่ 2 สิงหาคม 2564 ดาวเสาร์อยู่ตรงข้ามกับดวงอาทิตย์และใกล้โลกที่สุดในรอบปี สว่างที่โชติมาตร +0.2 ปลายเดือนตุลาคม ดาวเสาร์ทำมุมตั้งฉากโดยห่างไปทางทิศตะวันออกของดวงอาทิตย์ จึงเห็นดาวเสาร์อยู่สูงบนท้องฟ้าทิศใต้ในเวลาพลบค่ำ เดือนธันวาคม ดาวศุกร์ ดาวพฤหัสบดี และดาวเสาร์ เรียงกันเกือบอยู่ในแนวเส้นตรง โดยมีดาวเสาร์อยู่ตรงกลาง สามารถสังเกตดาวเสาร์ได้ต่อเนื่องไปจนถึงปลายเดือนมกราคม 2565 ก่อนที่ดาวเสาร์จะเข้าใกล้ดวงอาทิตย์

ดาวยูเรนัส

ตลอดปีนี้ดาวยูเรนัสอยู่ในกลุ่มดาวแกะ สังเกตได้บนท้องฟ้าเวลาหัวค่ำตลอดช่วง 3 เดือนแรกของปี ห่างดวงอาทิตย์เป็นมุม 90° ในปลายเดือนมกราคม และมีดาวอังคารผ่านมาอยู่ใกล้ในวันที่ 20 มกราคม เมื่อถึงต้นเดือนเมษายน ดาวยูเรนัสเคลื่อนเข้าใกล้ดวงอาทิตย์มากขึ้นจนเริ่มสังเกตได้ยาก โดยอยู่ร่วมทิศกับดวงอาทิตย์ในวันที่ 1 พฤษภาคม

ปลายเดือนพฤษภาคมหรือต้นเดือนมิถุนายน ดาวยูเรนัสทำมุมห่างจากดวงอาทิตย์มากพอให้เริ่มสังเกตได้บนท้องฟ้าเวลาเช้ามืด มุมห่างจากดวงอาทิตย์เพิ่มขึ้นจนกระทั่งตั้งฉากกับดวงอาทิตย์ในต้นเดือนสิงหาคม และอยู่ตรงข้ามกับดวงอาทิตย์ในวันที่ 5 พฤศจิกายน 2564 สว่างที่โชติมาตร +5.7 มีขนาดเชิงมุมตามแนวศูนย์สูตร 3.8 พิลิปดา

ดาวเนปจูน

ดาวเนปจูนยังคงอยู่ในกลุ่มดาวคนแบกหม้อน้ำ ใกล้กับแนวเส้นแบ่งระหว่างพื้นที่ของกลุ่มดาวคนแบกหม้อน้ำกับกลุ่มดาวแพะทะเล ดาวเนปจูนมีความสว่างน้อย จึงจำเป็นต้องสังเกตด้วยกล้องโทรทรรศน์ สองเดือนแรกของปี ดาวเนปจูนอยู่บนท้องฟ้าเวลาหัวค่ำทางทิศตะวันตก หลังจากนั้นเข้าใกล้ดวงอาทิตย์มากขึ้นจนเริ่มสังเกตได้ยาก ดาวเนปจูนอยู่ร่วมทิศกับดวงอาทิตย์ในวันที่ 11 มีนาคม เริ่มสังเกตได้อีกครั้งบนท้องฟ้าเวลาเช้ามืดในราวกลางเดือนเมษายน มุมห่างจากดวงอาทิตย์เพิ่มขึ้นจนตั้งฉากกับดวงอาทิตย์ในกลางเดือนมิถุนายน

ปีนี้ดาวเนปจูนอยู่ตรงข้ามกับดวงอาทิตย์ในวันที่ 14 กันยายน 2564 สว่างที่โชติมาตร +7.8 มีขนาดเชิงมุมตามแนวศูนย์สูตร 2.4 พิลิปดา หลังจากนั้นเริ่มสังเกตได้บนท้องฟ้าเวลาหัวค่ำ กลางเดือนธันวาคมอยู่ห่างดวงอาทิตย์เป็นมุม 90°