ดีปอิมแพกต์ - ปฏิบัติการเจาะดาวหาง
ถ้าผู้อ่านเป็นแฟนภาพยนตร์ไซไฟหรือภาพยนตร์เกี่ยวกับภัยพิบัติ 7 ปีที่แล้วคงเคยได้ชมภาพยนตร์เรื่อง "ดีปอิมแพกต์ (วันสิ้นโลก ฟ้าถล่มแผ่นดินทลาย)" เป็นเรื่องราวเกี่ยวกับการรับมือกับดาวหางดวงหนึ่งที่จะพุ่งเข้าชนโลก ภาพยนตร์เรื่องนี้ออกฉายในช่วงเดียวกันกับ "อาร์มาเกดดอน (วันโลกาวินาศ)" ภาพยนตร์อีกเรื่องหนึ่งที่มีเนื้อหาคล้ายคลึงกัน
ต้นปีมีข่าวลือในอินเทอร์เน็ตบอกว่าองค์การนาซากำลังส่งยานอวกาศไปเบี่ยงเบนวงโคจรของอุกกาบาตลูกหนึ่งที่กำลังพุ่งมาชนโลก คนที่ตกเป็นเหยื่อของข่าวลือคือคนที่ไม่เคยทราบเนื้อหาเกี่ยวกับโครงการนี้มาก่อน แม้ในเนื้อหาของข่าวลือจะแสดงเว็บไซต์ของโครงการเพื่อให้ดูน่าเชื่อถือ แต่ดูเหมือนผู้คนจำนวนมากก็ไม่ได้ใส่ใจในรายละเอียดเท่าที่ควร
เก็บเงื่อนงำการก่อกำเนิดและวิวัฒนาการของระบบสุริยะเอาไว้ ดาวหางประกอบด้วยน้ำแข็ง หิน แก๊ส และฝุ่น สสารที่คงอยู่ไม่เปลี่ยนแปลงนับตั้งแต่ที่ระบบสุริยะถือกำเนิดขึ้นเมื่อ 4,500 ล้านปีก่อน และอาจนำพาน้ำและสารก่อกำเนิดชีวิตมายังโลก การศึกษาองค์ประกอบภายในของดาวหาง จึงเป็นประโยชน์ต่อความพยายามในการทำความเข้าใจเกี่ยวกับระบบสุริยะ รวมทั้งที่มาของตัวเราเอง
โครงการดีปอิมแพกต์เป็นโครงการที่น่าตื่นเต้นโครงการหนึ่งของนาซาเป้าหมายคือ ศึกษาองค์ประกอบของดาวหางแบบที่ไม่เคยทำมาก่อน การส่งยานอวกาศไปสำรวจดาวหางในอดีต เป็นเพียงการโคจรผ่านเข้าไปใกล้เพื่อถ่ายภาพ และใช้เครื่องมือตรวจวัดสภาวะแวดล้อมรอบดาวหาง แต่โครงการดีปอิมแพกต์ไม่เพียงแต่ส่งยานเข้าไปใกล้ดาวหางเท่านั้น แต่จะยิงกระสุนทองแดง เพื่อเจาะลงไปในเนื้อดาวหางให้เป็นแอ่งขนาดเท่าบ้านถึงขนาดใหญ่พอๆ กับสนามฟุตบอล และลึกเท่ากับความสูงของตึก 2-14 ชั้น (ขึ้นอยู่กับว่าเนื้อดาวหางอัดตัวกันแน่นมากน้อยแค่ไหน) นักวิทยาศาสตร์จะสามารถศึกษาองค์ประกอบที่อยู่ข้างในดาวหางได้เป็นครั้งแรก จากฝุ่นผงที่ฟุ้งกระจายขึ้นมา
องค์การนาซาอนุมัติให้ดำเนินโครงการสร้างยานดีปอิมแพกต์เมื่อปีพ.ศ. 2542 ซึ่งเป็นยานอวกาศลำที่ 8 ของโครงการดิสคัฟเวอรี โครงการสร้างยานอวกาศต้นทุนต่ำ แต่ให้ผลลัพธ์ที่มีคุณค่าทางวิชาการสูง ขณะนั้น เจมส์ กราฟ ผู้จัดการโครงการเล่าว่าความจริงแล้วความพ้องกันระหว่างชื่อโครงการนี้กับชื่อภาพยนตร์เป็นเพียงแค่ความบังเอิญ เพราะนาซาตั้งชื่อโครงการก่อนที่ภาพยนตร์จะออกฉาย
ดีปอิมแพกต์มีระยะเวลาดำเนินโครงการนาน7 ปี นักวิทยาศาสตร์และวิศวกรได้วางแผนและออกแบบโครงการระหว่างเดือนพฤศจิกายน 2542 ถึง พฤษภาคม 2544 ยานมีส่วนประกอบสำคัญ 2 ส่วน คือ "ยานโคจร" กับส่วนสำหรับส่งไปพุ่งชนดาวหาง เรียกว่า "ยานพุ่งชน (Impactor)"
12มกราคม 2548 ยานดีปอิมแพกต์ได้ถูกส่งขึ้นสู่อวกาศด้วยจรวดเดลตา 2 จากแหลมคานาเวอรัล ที่ฐานทัพอากาศในฟลอริดา เดินทางในอวกาศนาน 6 เดือน มีกำหนดถึงเป้าหมาย "ดาวหางเทมเพล 1" ในคืนวันที่ 3/4 กรกฎาคม 2548 ตามเวลาในสหรัฐฯ หรือตรงกับวันที่ 4 กรกฎาคม เวลา 12.52 น. ตามเวลาในประเทศไทย
ประมาณ24 ชั่วโมง ก่อนการชนกับดาวหาง ยานโคจรจะใช้กล้องโทรทรรศน์สำหรับระบุตำแหน่งที่แม่นยำของดาวหางในอวกาศ แล้วปล่อยยานพุ่งชนให้มุ่งหน้าไปสู่ด้านกลางวันของดาวหางด้วยความเร็วสัมพัทธ์ 37,000 กิโลเมตรต่อชั่วโมง ภายในยานพุ่งชนบรรจุกล้องถ่ายภาพ ระบบนำวิถี และแบตเตอรี่สำหรับให้พลังงาน มีกำหนดถ่ายภาพดาวหางไม่กี่วินาทีก่อนชน ซึ่งจะทำให้ได้ภาพถ่ายพื้นผิวดาวหางในระยะประชิด คาดว่าพลังงานความร้อนที่เกิดขึ้นจะทำให้ "ยานพุ่งชน" ที่ส่วนใหญ่เป็นทองแดงระเหิดสลายไป สาเหตุที่นาซาเลือกทองแดง เนื่องจากทองแดงมีราคาถูก และมีสมบัติเหมือนทองคำกับเงิน คือ ไม่ทำปฏิกิริยากับน้ำ
ขณะ"ยานพุ่งชน" วิ่งเข้าใส่ดาวหางเทมเพล 1 ยานโคจรจะปรับวิถีให้เข้าไปใกล้ดาวหางในระยะ 500 กิโลเมตร ทำการสังเกตหลุมที่เกิดขึ้นบนดาวหาง น้ำแข็งและฝุ่นที่ฟุ้งกระจาย และบันทึกเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นด้วยกล้องถ่ายภาพในย่านแสงธรรมชาติและแสงอินฟราเรด ขณะเดียวกันเกราะของยานโคจรจะป้องกันฝุ่นที่พุ่งออกมาจากดาวหาง เมื่อยานโคจรเดินทางผ่านดาวหางไปแล้ว ยานจะหันหลังกลับมาถ่ายภาพดาวหางอีกครั้ง พร้อมกับสังเกตการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นหลังการชน
ขณะที่ยานดีปอิมแพกต์ปฏิบัติงานตามขั้นตอนอยู่นั้นนักดาราศาสตร์บนพื้นโลก ทั้งสมัครเล่นและอาชีพจะเฝ้าติดตามดาวหางดวงนี้ด้วยกล้องโทรทรรศน์ เผยแพร่ภาพและข้อมูลบนเครือข่ายอินเทอร์เน็ต อีกทั้งมีความเป็นไปได้ที่การพุ่งชนด้วยพลังงานพอๆ กับระเบิดทีเอ็นที 4.5 ตัน จะทำให้ดาวหางปะทุความสว่างขึ้นจนมองเห็นได้ด้วยตาเปล่าเป็นฝ้าจาง ๆ เมื่อสังเกตในสถานที่ที่ไม่มีแสงไฟรบกวนจากเมืองใหญ่ (โชติมาตรประมาณ 5-6) อย่างไรก็ตาม นักดาราศาสตร์ไม่สามารถชี้ชัดได้ว่าดาวหางจะสว่างเพิ่มขึ้นมากและนานแค่ไหน อาจสว่างน้อยกว่าหรือมากกว่าที่คาดไว้ก็ได้ โดยขณะชนนั้นจะเห็นได้จากสหรัฐอเมริกาและมหาสมุทรแปซิฟิก (ประเทศไทยเป็นเวลากลางวัน จึงมองไม่เห็น)
โครงการสำรวจดาวหางอื่น
มีโครงการสำรวจดาวหางอีก2 โครงการที่ส่งออกไปในห้วงอวกาศแล้ว ได้แก่ ยานคอนทัวร์และยานโรเซตตา ยานคอนทัวร์ขององค์การนาซาส่งออกไปเมื่อเดือนกรกฎาคม 2545 แต่ไม่มีสัญญาณส่งมาจากยานคอนทัวร์ เมื่อนาซาพยายามสั่งให้ยานปรับวิถีโคจรในเดือนถัดมา ภาพถ่ายจากกล้องโทรทรรศน์สเปซวอต์ชที่ตามถ่ายภาพยานพบว่ายานอาจแตกออกเป็นสองส่วน การสูญเสียยานคอนทัวร์ทำให้ไม่สามารถสำรวจดาวหาง 2 ดวงตามแผนที่วางไว้
อีกลำหนึ่งคือยานโรเซตตาขององค์การอวกาศยุโรป ส่งออกไปเมื่อเดือนกุมภาพันธ์ปีที่แล้ว วันที่ 4 มีนาคม ที่ผ่านมา ยานโรเซตตาเพิ่งจะโคจรผ่านใกล้โลกด้วยระยะห่างเพียง 1,955 กิโลเมตร เพื่อทดสอบระบบบนยาน ยานโรเซตตามีกำหนดถึงดาวหางชูรูย์มอฟ-เกราซีเมนโคในต้นปี พ.ศ. 2557 และส่งยานลูกขนาดเล็กไปลงจอดบนพื้นผิวดาวหางในเดือนพฤศจิกายนของปีเดียวกัน
5 กรกฎาคม 2548 - 01.46 น.
การชนของยานลูกในโครงการดีปอิมแพกต์ทำให้ดาวหางเกิดหลุมบนพื้นผิวนักวิทยาศาสตร์กล่าวว่าอาจใช้เวลาประมาณ 1 สัปดาห์ สำหรับการประมวลผลภาพก่อนที่จะสามารถคำนวณหาขนาดและความลึกของหลุมได้
4 กรกฎาคม 2548 - 16.16 น.
ภาพถ่ายดาวหางเทมเพล1 โดยกล้องโทรทรรศน์อวกาศฮับเบิล ก่อนและหลังการชนที่เกิดขึ้นในวันนี้
ภาพเหล่านี้ถ่ายเมื่อเวลา10 นาทีก่อนชน 15 นาที และ 62 นาทีหลังชน ตามลำดับจากซ้ายไปขวา โดยจะเห็นว่าแก๊สและฝุ่นรอบดาวหางขยายตัวและทำให้ดาวหางสว่างขึ้นอย่างต่อเนื่อง ภาพขวาสุดแสดงหมอกแก๊สและฝุ่นที่แผ่ขยายออกมาจากใจกลางดาวหางเป็นระยะทาง 1,800 กิโลเมตร โดยดาวหางเทมเพล 1 มีขนาด 14x4 กิโลเมตร
4กรกฎาคม 2548 - 15.52 น.
รายงานจากแถลงข่าวขององค์การนาซาระบุว่าจากการประมวลผลการสังเกตการณ์จากหอดูดาวหลายแห่ง พบว่าดาวหางเทมเพล 1 สว่างขึ้นประมาณ 2-3 โชติมาตร ไม่สว่างจนมองเห็นได้ด้วยตาเปล่าอย่างที่คาดไว้ในตอนแรก (อย่างไรก็ตาม ข้อมูลที่ออกมาในช่วงหลัง แสดงว่าความสว่างโดยรวมของดาวหางเทมเพล 1 ได้ลดลงแล้ว)
4 กรกฎาคม 2548 - 14.58 น.
ภาพถ่ายดาวหางเทมเพล1 ก่อนและหลังการชนของยานลูกในโครงการดีปอิมแพกต์ แสดงให้เห็นความสว่างของดาวหางที่เพิ่มขึ้นอย่างมาก (ภาพจากโครงการ Faulkes Telescope ในฮาวาย)
4กรกฎาคม 2548 - 14.35 น.
องค์การนาซาจะแถลงผลภารกิจดีปอิมแพกต์ในเวลาประมาณ15.00 น. คาดว่าจะสามารถเสนอข้อมูลเพิ่มเติมได้หลังจากนั้น
4 กรกฎาคม 2548 -
ภาพวาดจากโปสเตอร์ประชาสัมพันธ์โครงการดีปอิมแพกต์ (ภาพโดย NASA/JPL)
ต้นปีมีข่าวลือในอินเทอร์เน็ต
เป้าหมาย
ดาวหางเป็นวัตถุในระบบสุริยะที่เปรียบเสมือนกรุเวลาโครงการดีปอิมแพกต์เป็นโครงการที่น่าตื่นเต้นโครงการหนึ่งของนาซา
ภาพวาดแสดงยานดีปอิมแพกต์ (ขวา) ขณะยานลูกเข้าชนกับดาวหาง (ภาพโดย NASA/JPL)
องค์การนาซาอนุมัติให้ดำเนินโครงการสร้างยานดีปอิมแพกต์เมื่อปี
ภารกิจ
ดีปอิมแพกต์มีระยะเวลาดำเนินโครงการนาน
การเดินทางของยานดีปอิมแพกต์ (ดัดแปลงจากข้อมูลของ NASA)
12
ประมาณ
ภาพต่อเนื่องแสดงการชนดาวหางของยานลูก จากมุมมองของยานแม่ (ภาพโดย NASA/JPL/U. Maryland)
ขณะ
ขณะที่ยานดีปอิมแพกต์ปฏิบัติงานตามขั้นตอนอยู่นั้น
โครงการสำรวจดาวหางอื่น ๆ
มีโครงการสำรวจดาวหางอีก
อีกลำหนึ่งคือ
รายงานล่าสุด
การชนของยานลูกในโครงการดีปอิมแพกต์ทำให้ดาวหางเกิดหลุมบนพื้นผิว
ภาพถ่ายดาวหางเทมเพล
ภาพเหล่านี้ถ่ายเมื่อเวลา
ภาพโดย: NASA, ESA, Hubble Hertiage Team (STScI/AURA)
4
รายงานจากแถลงข่าวขององค์การนาซาระบุว่า
ภาพถ่ายดาวหางเทมเพล
4
องค์การนาซาจะแถลงผลภารกิจดีปอิมแพกต์ในเวลาประมาณ